Ariketak I

miel a. elustondo

Pierre Menard, Kixoteren egilea
(Jorge Luis Borgesen ipuinaren ataltxoa)

No quería componer otro Quijote —lo cual es fácil— sino el Quijote. Inútil agregar que no encaró nunca una transcripción mecánica del original; no se proponía copiarlo. Su admirable ambición era producir unas páginas que coincidieran ­palabra por palabra y línea por línea­ con las de Miguel de Cervantes.

“Mi propósito es meramente asombroso”, me escribió el 30 de septiembre de 1934 desde Bayonne. “El término final de una demostración teológica o metafísica —el mundo externo, Dios, la causalidad, las formas universales— no es menos anterior y común que mi divulgada novela. La sola diferencia es que los filósofos publican en agradables volúmenes las etapas intermediarias de su labor y que yo he resuelto perderlas.” En efecto, no queda un solo borrador que atestigüe ese trabajo de años.

* * *

Ez zuen beste Kixote bat egin nahi –erraza baita hori–, Kixotea baizik. Alferretan esango da inoiz ez ziola aurre egin jatorrizkoaren transkribapen mekanikoari; ez zuen kopiatzeko asmorik. Haren anbizio miragarria zen Migel de Cervantesenekin hitzez hitz eta lerroz lerro bat egingo zuten orrialdeak osatzea.

“Nire asmoa ez da harrigarria besterik”, idatzi zidan 1934ko irailaren 30etik Baionatik. “Frogapen teologiko edo metafisiko baten azken terminoa –kanpoko mundua, Jainkoa, kausalitatea, unibertsoko formak–, ez da nire nobela ongi dibulgatuaren gutxiago lehenagokoa eta komuna. Ezberdintasun bakarra da filosofoek liburuki atseginetan argitaratzen dituztela beren lanen tartekako aldiak, eta nik haiek galtzea erabaki dudala’. Halaxe da, ez dago zirriborro bat bera ere urteetan egindako lanaren lekuko”.

Ariketa egin ondoren, Juan Garziaren itzulpena: Ipuin hautatuak, Jorge Luis Borges / Juan Garzia. Ibaizabal, 1998.

Ez zuen nahi beste Kixote bat konposatu —aski gauza erraza—, «Kixotea» baizik. Ez dago esan beharrik ez ziola sekula jatorrizkoaren transkribapen mekaniko bati ekin; ez zen kopiatzea noski haren asmoa. Miguel de Cervantes-enekin —hitzez hitz eta lerrorik lerro— bat etor zitezen orrialde batzuk sortzea zen Menard-en gutizia miresgarria.

«Nire asmoa harrigarri hutsa da», idatzi zidan 1934ko irailaren 30ean Bayonne-tik. «Frogabide teologiko edo metafisiko baten azken jomuga —kanpoko mundua, Jainkoa, halabeharra, forma unibertsalak— apenas den nire nobela jende artean hain zabaldu hori baino antzinakotasun eta arruntasun gutxiagokoa. Alde bakarra da filosofoek liburuki atseginetan argitaratzen dituztela beren lanaren tarteko urratsak, eta nik, berriz, haiek galtzea erabaki dudala.» Hain zuzen ere, ez dago zirriborro bakarrik ere urtetako lan horren testigantza eman lezakeenik.