Iñigo Errasti Aranbarri
Aspaldian dabilkit buruan kontu hori, eta, ziur asko, ez naiz bakarra ez lehena, ezta azkena ere izango. Ez nuke nahi topikoz bete estreinako ekarpentxo hau, baina honezkero topiko bihurtua dugu, nik uste, euskal itzulpenak lehen kaskarragoak zirela eta orain gero eta txukunago egiten direla esatea.
Lehen, jakina, baziren itzultzaile onak eta itzulpen ederrak; oraindik ere egiten dira itzulpen eskasak. Berdintsu, beraz… baina orain gero eta gutxiago omen dira eskasok. Beharko!
Euskara batua asko aldatu da azken urteotan, eta bide tarte handia egin da eredu berria sendotzeko lanean. Batzuek gertutik jarraitu diote euskararen aurrerabideari, eta, horren ondorioz, nabarmen hobetu da euskal testugintza. Horrek, bistan da, lan handia eskatzen du, etengabe trebatu beharra.
Irakasle nenbilenean, lankide batek zera esaten zien liburuak irakurtzea nekeza zela protesta egiten zioten ikasleei: «Ba al dakizue zenbat denbora ematen duzuen futbolean? Trebeak zarete baloiarekin, ezta? Ba, berdin-berdin gertatzen da liburuekin: entrenamendua behar da».
Horixe, entrenamendua. Zenbat denbora ez ote du igaro hainbatek gramatika, estilo‑liburu eta abarretan ikasten? Baina egin ote dugu irakurleok beste horien adinako ahaleginik euskaraz zeinahi testu irakurtzeko gai izateko?
Esate baterako, Wilkie Collins-en The Moonstone irakurtzeko gogoa duten euskaldunetatik (kontuan izanik ezen, beren gogoz irakurtzen badute, irakurzale direla) zenbat dira gai La piedra lunaren ordez Ilargi‑harria eder askoa irakurtzeko? Dudarik gabe, sasoiko behar du Ilargi harriaz aparteko nekerik gabe gozatzeko gai den euskaldunak; La piedra lunar eta The Moonstone irakurtzeko bezain sasoi oneko, hain justu. Ez da, baina, klasiko zaleen kontua bakarrik; gauza bera esan liteke Munro, Claudel edo, adibidez, Kodeen liburua euskaraz irakur lezaketen euskaldunez. Sasoi oneko irakurle gehiago behar dugu, alegia.
Goraxeago esan dudan legez, ez naiz halako gogoetak darabiltzan bakarra. Hona, horren erakusgarri, joan den udan, Eibarren, Gerardo Markuletari harturiko hitz batzuk:
«Dezente egin dugu aurrera testu itzuli gozagarriak eskaintzeko ahalmenean, baina ez horrenbeste halako testuez gozatzekoan».