Ana Telletxea Koxkolin
Lehenbiziko eta behin, jaso ezazue “aunitz urtez” zintzoa proiektu honen abiarazleok. Asmo polita, baina lana azkarki harekin batera, eta hala, espero dut gure ekarpenarekin, norbere moduz, atari hau gorpuztuko dugula.
Eskerrak eman behar dizkiet, bada, etxe honetako nagusiei bertara gonbit egin didatelako. Aitor dezadan, bestalde, nire parte-hartzea hizkuntzarekiko dudan ardurak eta zaletasunak funtsatuko duela, ez baitut, iduriz, eztabaida-foro honetan ari diren gainerakoen mailako gogoeta sakon eta landurik emanen. Irakaskuntzan ari naizen neurrian, eta eguneroko bestelako esparruak inolaz ere atzendu gabe, kezka sorrarazten didan horrek ekarriko du nire hausnarra hilabetean behin leiho honetara.
Eta, honela, gonbit egin didatela erran dut, ez “luzatu didatela”. Hiztegietan, oro har, forma hori aurkitu ez dudan arren, sobera zabaldua dagoela iruditzen zait, bai egunkarietan, bai bestela ere administrazio, hezkuntza, enpresa-eremu eta hamaika gisa honetako esparru formaletan. Luzamenduak nondik heldu zaizkigun ez dakit, baina “gonbit egin dit”, “gonbidatu nahi zaitut”, “gonbidatuak zarete” bezalakoekin askoz txukunago ailegatuko litzateke, nire ustez, delako asmo on hori.
Asmo ona izanen zen, aztergaiz aldatuz, “asanblada” hitzaren sorburuan (erdaratiko “asamblea” itzultzeko garaian), baina ez, ordea, sen argirik. Ez dut sekula hitz honen sona eta indarra ulertu, eta aski lekutua da euskaran; uste dut hau ailegatu baino lehen ordezko egokiagoak izan bagenituela arrunt eskura. Hiztegiek onartzen dituzten “batzar”, “biltzar” edo “bilera” (kasuan kasu bat edo beste) aukera hobeak iruditzen zaizkit inolaz ere, eta adibidez, aski ezagunak diren Gazte Asanblada edo AHTaren aurkako Asanbladari gustura iradokiko nizkiekeen (jakin izatera) aukera garbiagoak haiena izendatzeko. Oraindik garaiz gabiltza edozein herri, hiri edo auzotan antolatzen diren horiei “asanblada” deitu ordez, bilera edo batzarra eginen dela esan dezaten gomendatzeko.
Hizkuntzak, hiztunari baliagarri zaion hura izanen du bizirik bere baitan, erabilgarri ez dena galtzea du lege. Zerbaitek ahalbidetzen du hiztunon honako edo harako hautua, nahiz eta, eguneroko erabileran maiz indarrean diren jatortasun gutxiko hitzak eta egiturak garbitzea, fintzea edo orraztea komenigarria iruditzen zaidan.
Gaurko hastapen idazkiari bukaera emateko, eta bi erabilera jakinen gaineko azaleko kritikaren ondotik, hitz bat bildu nahi izan dut gurera, berriki Anjel Lertxundik artikulu batean agertutako ideiaren haritik, bakan aditu dudan hitza aipatu nahi nuke: ezongi. Hiztegietan emana da, baina erabileran, aldiz, ez da sumatzen lehen bezainbeste. Norbait eri denean, minez denean, edo norbaitek ondoeza duenean, ohikoena “ez dago ongi” bat ematea izaten da. Duela gutxi gainera, “ezongi nago” bat eman eta zalantza galanta sortu zitzaidan egoki ari ote nintzen. Hiztegiek eman didate bermea, izatez bestela ere, Nafarroako iparraldean erabilia dela jakin baitakit (“ezongixko da” adibidez). Edozein moduz, ezongi, edo ezontsa Iparraldean, oroitzaren merezimenduan zait, inoiz ausaz entzun dudan gisaz, orain zailki aurkitzen baitut.