Kategoria: Asier Larrinaga

-(e)an bidalia

Hizkuntza artekaritza

Asier Larrinaga Larrazabal

Asko gustatu zait berriki Vicenzako Goi Eskolaren esku-orri batean irakurri dudana. Goi Eskola horretan ematen duten graduari Scienze della Mediazione Linguistica deritzo —alegia, Hizkuntza Artekaritzaren Zientziak—, eta itzultzaileak eta interpreteak prestatzen dituzte.

Beharbada, errazago irudikatzen ditugu artekari modura interpreteak, baina itzultzaileak ere bitarteko dira, zubigile, elkarganatzaile. Hobeto esanda, hala izan beharko lukete, zeren denak ez dira. Itzultzaile batzuek jatorriari egiten diote huts. Ur handitan sartu barik, ziur naiz behin edo behin «ur freskoa» harrapatuko zenutela dokumentalen batean edo artikuluren batean, eta irri egingo zenutela jatorriz «fresh water» zela konturatuta.

Beste itzultzaile batzuek xedeari egiten diote huts. Testu zailak sortzen dituzte, ilunak, xede-hizkuntzaren usain oso gutxi dutenak. Larria iruditzen zait. Halako testuak ez dira ezertarako ere, hartzailea ernegarazteko ez bada.

Itzulpengintzaren prestigioari komeni zaion baino sarriago, euskarazko testu baten aurrean, jatorrizkoa igartzeko ahalegin titanikoan aurkitu dut neure burua. Eroskiren zuku-ontzietan «kontzentratuz bestelakoarekin egindako sagar zukua» dio. Non zegoen itzultzaile-artekaria? Zer zubi egin nahi zidan? Eskerrak kasu honetan, gaztelaniazko bertsioa ondoan eduki barik ere, badakidan lehenagotik testu horrek zer eman nahi duen aditzera. Zoritxarrez, badira itzulpen mila bider okerragoak.

-(e)an bidalia

Egiteke daukagun debatea

Asier Larrinaga Larrazabal

Euskararen normalizazioak urrats handiak egin ditu 1970eko hamarkadatik hona. Uste dut denok onartuko duzuela baieztapena argibide eta azalpen gehiagoren beharrik gabe, eta ni ere, neurri batean, bat nator. Hala eta ere, uste dut badirela urte batzuk normalizazio-prozesua geldi edo oso-oso moteldurik dagoela, eta esango nuke euskal gizartean oraindino egin ez dugun debate bat dela zergatia.

Soziolinguista batzuek «hizkuntza-komunitatea» eta «hizketa-komunitatea» bereizten dituzte. Hizkuntza bera erabiltzen duten hiztunek hizkuntza-komunitate bat osatzen dute, hau da, euskaraz mintzo garenok euskaldun-komunitatea osatzen dugu. Interesgarriagoa da bigarren kontzeptua. Hizketa-komunitatea komunikazio-sare bat da, eta bertan hizkuntza-aldaera sorta bat eta erabilpen-praktika batzuk partekatzen dituzten hiztunek hartzen dute parte. Euskaldunok hain gutxi izanda, gezurra dirudi gure artean hizketa-komunitate bat baino gehiago bereiz daitekeela, baina badira bi gutxienez: kontinentekoa eta penintsulakoa. Esan gabe doa, horrez gainera, dialekto bat edo azpidialekto bat dagoen tokian hizketa-komunitate bat bereiz daitekeela.

Estatu banatan bizi izate hutsak asko aldentzen ditu kontinenteko eta penintsulako komunitateak. Zer ez dakarren batean eta bestean gizarteko bigarren hizkuntza ezberdina izateak! Nire iritziz, baina, bada faktore bat, askoz ere gehiago banantzen eta aldaratzen dituena euskal hizketa-komunitateak: hiztun batzuen mikronizazio-borondatea. Beharbada, gehiegi da «borondate» esatea, baina hiztunok euren jokabidearen bidez erakusten dute ez zaiela interesatzen ezkaratzetik haragoko komunitaterik. Adibide bat ematearren, azken hogei urteko pastoraletan, Junes Casenavek eta Jean Louis Davantek zuberera oso eder eta jatorra erabilita ere, euren testuak euskara estandarretik jauzi txiki batera baino ez daude. Beste pastoralgile batzuek ez dute ardura hori jartzen, edo, beste barik, beste helburu edo interes bat dute.

Haor euskaldunok egin barik daukagun debatea. Hizketa-komunitate bat osatu nahi dugu guztiok? Komunikazio-sare bereko kide izan nahi dugu? Ala euskara ezkaratzerako baino ez dugu nahi? Askok, bai; konforme antzean daude euren euskara-mundua hizketa-komunitatetxo batera mugatuta, eta ez die batere ardura euren hizkuntza-ariketetan gainerako euskaldunak arrotz egiten bagaituzte. Horien artean ez dira gutxi hedabideetan lan egiten dutenak! Tamalgarria da, baina euskara gero eta gehiago da euskaldunok elkarrekin inkomunikatzeko tresna. Espero dut blog honen bidez egiteke daukagun debatea sustatzea, eta egoera hori gainditzeko bidea aurkitzea.