Kategoria: Esti Lizaso

Esti Lizaso

Ordenagailua ezinbesteko lan-tresna bilakatu da itzultzaileentzat. Eta ordenagailuz lagunduta itzultzeko tresnak (OLI tresnak) ere gero eta ohikoagoak dira. Tresnak erabiltzen hasi nahi dutenen artean zer tresna aukeratu izaten da kezka ohikoena. Zein da tresnarik onena? Eta erabilerrazena? Eta merkeena? Eta aukera gehien eskaintzen dituena? Zein gomendatuko zenidake?

Bada, galdera horiek guztiak itzultzaileon leloarekin erantzun daitezke: it depends on the context.

Tresnak ez dira hobeak edo okerragoak. Guztiak daude helburu bererako diseinatuta eta guztiek balio dute itzultzen laguntzeko. Beraz, itzultzailearen edo bezeroaren arabera aukeratu beharko litzateke bata ala bestea.

Hasteko, itzulgaiaren formatua hartu behar da kontuan. Testu-dokumentuak itzultzeko, adibidez, nahikoa dira tresna oinarrizkoenak. Horietako batzuek ez dute interfazerik ere izaten; testu-prozesadorean txertatzen diren gehigarri hutsak izaten dira. Salneurria ere merkeagoa izan ohi da.

Fitxategi landuagoak itzultzeko (maketazioak, datu-baseak, kalkulu-orriak…), beste tresna batzuk erabili behar dira; dagokigun fitxategi-formatua onartzen dutenak eta, lana amaitutakoan, jatorrizko formatua ahalik eta ondoen mantenduko dela bermatzen dutenak.

Eta softwarea, webguneak, bideo-jokoak, azpidazkiak etab. itzultzeko beste tresna batzuk ditugu, eduki horien behar eta berezitasunei aurre egiteko espezializatuta daudenak.

Ezer erabaki aurretik, hortaz, ezinbestekoa da zer multzotan begiratzen hasi behar den erabakitzea. Kasurako, ez du zentzurik hobe beharrez ari garelakoan punta-puntako tresna bat eskuratzeak, baldin eta gure lanean gutun, txosten eta agiriak itzultzen baditugu. Izan ere, tresna handiek toki asko behar izaten dute ordenagailuan eta RAM memoria asko erabiltzen dute. Horrek lana oztopatu besterik ez du egingo. Gainera, tresna handiak garestiak izaten dira, eta ondo kalkulatu behar izaten da zenbat hitz itzuli beharko diren inbertsioa errentagarria izatea nahi badugu.

Baina, zer motatako tresna beharko dugun erabaki ondoren ere, ezaugarri bertsuko tresnen eskaintza zabala izaten da. Horien artean zein aukeratu erabakitzeko arrazoi bat baino gehiago azter genitzake:

Zer tresna dakigu erabiltzen? Zenbat denbora dugu tresnak erabiltzen ikasteko? Itzulpenak egiteko, tresnak axaletik ezagutzea nahikoa izaten da; tresnari etekina ateratzeko, berriz, denbora eskaini behar zaio sakontze-lanari.

Zer tresna erabiltzen dute interesatzen zaizkigun bezeroek? Badira tresna bakarrarekin lan egiten duten enpresa eta agentziak. Tresna hori izateak haiekin lan egiteko aukerak zabaltzen ditu.

Zenbat tresna beharko ditugu? Bezero zuzenak badauzkagu, eta xede-fitxategiak entregatzea nahikoa badugu, edozein tresna erabili ahal izango dugu, bezeroak ez baitu jakingo nola egiten dugun lan. Agentzia bat baino gehiagorentzat lan egiten badugu, aldiz, tresna bat baino gehiagorekin lan egin beharko dugu. Gure esku egongo da tresna horiek denak erostea, erosketak agentziarekin negoziatzea ala agentziari tresnetarako sarbidea eskatzea.

Zenbat diru gastatu nahi dugu, eta nola ordaindu nahi dugu: ordainketa bakarra eginda ala kuota bat ordainduta? Bezero finkorik ez badugu, ez da tresnak erosteko presa handiegirik izan behar, zer tresna eskatuko dizkiguten jakin arte. Lokalizazioan, adibidez, bezeroetako askok euren tresnak garatzen dituzte, lehiakideek baliabideak ostea ekiditeko eta tresnaren eginbideak euren edukien beharretara doitzeko. Tresna horiek doan eman ohi dizkie bezeroak itzultzaileei. Horregatik, merkatuan dauden tresnak erostea alferreko inbertsioa izan liteke kasu horietan.

OLI tresnen merkatuko lehia handia da, eta erabiltzaileen artean ere ezaguna da halako sektarismo bat.

Hala ere, argudiatzen hasitakoan, oso paretsu geratzen dira denak. Funtsean, ondoen ezagutzen duen tresna gustatzen zaio itzultzaile bakoitzari, hari ateratzen diolako etekinik handiena. Baina beste tresna bat berea bezain ondo ezagutuko balu eta hura ere bere fitxategiekin erabiltzeko egokia balitz, ez dut uste eztabaidarako arrazoi handirik geratuko litzaiokeenik.

Berriro ere testuinguruaren auzira itzuli gara, beraz. Nire gomendioa hau litzateke: mendiko botak mendirako, takoiak ezkontzarako eta sandaliak hondartzarako. Eta, marka aukeratzeko orduan, etiketa-eskakizunik ez bada, behinik behin, hartu gehien gustatzen zaizuena, eta ikusi haren zirrikitu guztiak. Azken finean, hanka hutsean ez ibiltzea da kontua, eta zapatak erraz aldatzen dira. Oinez denok baitakigu…

Esti Lizaso

Lokalizazioak prozesu industrialean barneratu du itzulpena. Eta industrializazio horrek asko baldintzatu ditu alor honetako itzultzaile eta zuzentzaileen lanak.

Berezitasunetako bat ekoizpen-kateko urrats bilakatu izana da. Azken produktuaren atal bat gehiago balitz bezala dago ikusita eta, ondorioz, gainerako urratsen faktore berberak hartzen dira kontuan itzulpenak izango dituen egutegia, aurrekontua, azpiegitura, etab. erabakitzerakoan. Eta lehentasunak ere oso baldintzatuta egon litezke, besteak beste, produktua lehiakideek baino lehen kaleratzeko presak edo, beste urratsen batek duen kostuaren eraginez, geratzen den diruarekin kalitatea bermatzeko egin daitekeen gehienezko inbertsioak.

Lehentasunak lehentasun, beti hartzen dira kalitatea bermatzeko gutxieneko neurri batzuk. Nagusiki, itzulpenok 20 edota 40 hizkuntza baino gehiagotara egiten direlako gertatzen da hori eta, horrenbestez, ekoizleak edo itzulpenen kudeatzaileak ezin izaten duelako jakin xede-hizkuntza gehienetan kaleratuko duen produktua onargarria den ere.

Zuzenketak ezinbestekoak dira, beraz, lokalizazioan. Baina, hizkuntza-aniztasuna dela eta, zuzenketa-prozesua unibertsalizatu behar izan dute, hizkuntza guztietan irizpide, akats-mota eta larritasun-maila berberak erabilita ebaluazioen parekotasuna ziurtatzeko. Zuzentzaileek inprimaki moduko batzuk bete behar izaten dituzte, testuan egindako aldaketak goiko irizpide horien arabera banan-banan azaltzeko, bezeroek eta itzultzaileek arazoak ulertu eta aztertu ahal izan ditzaten. Eta lortutako emaitzekin eraginkortasun- eta egokitasun-azterketak egiteko.

Baina, zuzentzen hasi aurretik, ezinbestekoa da prozesuko zer unetan gauden jakitea. Lokalizazioan, bi zuzenketa mota nagusi bereizten dira: ekoizpen-prozesuan bertan egiten direnak eta produktua kaleratu ondoren egindakoak. Mota desberdintzat hartzen dira, ez baitute zerikusirik bataren eta bestearen helburuek, ezta zuzentzaileek lanean ari direla kontuan izan beharreko ikuspegiek ere.

Ekoizpen-prozesuan bertan egiten diren zuzenketak itzulpenaren atzetik egin ohi dira. Bitartekari-kopuruaren arabera, lankideen artean egin ohi dira itzulpena eta zuzenketa askotan. Beste batzuetan, berriz, multinazionalak nahiago izaten du bi agentzia edo autonomo desberdin kontratatu, bata itzultzeko eta bestea zuzentzeko, objektibotasuna mantentzeagatik. Kontuak kontu, itzulpen eta zuzenketok egiterakoan gauza bakarra izan behar da buruan: ahalik eta produktu onena kaleratuko dela ziurtatzea.

Itzultzaileek eta zuzentzaileek eskutik egin behar dute lan. Itzultzaileak produktuaren azken bertsioa idazten ariko balitz bezala egin behar du lan. Zuzentzaileak, bere aldetik, itzultzerakoan ihes egindako akatsak zuzendu, estiloaren eta terminologiaren koherentzia mantendu dela ziurtatu beharko ditu. Zuzenketa egiterakoan, nahi adina sartu ahal izango da testuan, produktuaren onerako bada. Eta akatsak erregistratzerakoan ia irakasle moduan jardun beharko du, lankideari haren ahuluneak konpontzen laguntzeko eta produktuak amaieran zer itxura izan beharko lukeen irakasteko. Pixkanaka, bezeroak eskatutako estilo eta kalitatera iristea izango da bien ala bien helburua.

Produktua kaleratu ondoren edo amaitutzat emandakoan ere egiten dira zuzenketak. Baina zuzenketok guztiz bestelakoak izaten dira. Kasu horietan zuzentzaileak ebaluazio-lana egiten du nagusiki. Eta prozesuaren arabera bi gauza desberdin ebalua ditzake: produktuaren egokitasuna ala itzultzaileen profesionaltasuna. Zuzenketokin produktu egoki bat kaleratu duela ziurtatzen eta ekoizpen-prozesuan egin diren akatsak identifikatzen saiatzen da bezeroa, hurrengo bertsioari ekin aurretik arazo horiek errepikatzea ekiditeko neurriak hartu ahal izateko.

Horregatik, lanean hasi aurretik, zuzentzaileek garbi izan behar dute zuzenketa horietako zeini egin behar dioten aurre. Horren arabera, izugarri aldatuko baitira inprimakian erregistratuko dituzten zuzenketak eta akatsak sailkatzeko era.

Demagun jatorrizkoan “datuak ezabatuko dira” jartzen zuela eta itzultzaileak “datuak ez dira ezabatuko” ezarri duela itzulpenean. Akats horren larritasuna erabakitzerakoan, ebaluazio garaia bada, akatsa larritzat jo behar da, produktuan arazo larri bat eragin duelako eta erabiltzaileek datuak gal ditzaketelako itzulpen-akatsaren ondorioz. Lankide bat zuzentzerakoan, ordea, akatsa markatuko dugun arren, larritasun-maila txikiago bat aukeratu behar da, edonori erraz gerta dakiokeelako bizkorregi irakurtzeagatik edo esaldia berridazterakoan hitzen bat jan delako.

Idazketa- eta gramatika-akatsen kasuan, adibidez, aditz laguntzaileren bat oker erabili bada edo ortografia akats bat egin bada, lankideari akats larritzat markatu behar zaizkio, jakin beharko lituzkeen gauzak direlako, baina ebaluazio garaian ez dugu horren larritzat emango, produktuaren osotasunean duen eragina larria ez delako (akatsaren arabera, noski).

Aldaketa subjektiboagoei dagokienez, ekoizpen-garaian, estiloa konpondu egin behar da, eta hobekuntzak egin. Aldaketok “akats” moduan sailka daitezke, gainera, baldin eta bezeroaren estilo gidaren aurka badoaz; itzultzaileak akatsetik ikas dezan eta etorkizunean horrelakorik errepika ez dadin. Ebaluazio garaian, aldiz, nabarmenak badira soilik erregistratu behar dira horrelakoak eta, beti ere, “hobekuntza” gisa; ez baita txikikerietan sartzeko garaia.

Gauzak era batera edo bestera ikusten omen dira, begiratzeko erabiltzen den kristalaren arabera. Bada, lokalizazio-lanak zuzentzerakoan, ezinbestekoa da lanean hasi aurretik prozesuko zer zatitan gauden eta zuzenketa norentzat eta zertarako egin behar dugun ulertzea. Testuari ekin aurretik zer betaurreko jantziko ditugun erabakitzeko: irakaslearenak ala epailearenak.

Baina bada guztiok, itzultzaile nahiz zuzentzaile, uneoro buruan izan behar dugun zerbait: gure helburua euskal erabiltzaileei ahalik eta produktu onena eta euskara txukunena eskaintzea da; bezeroaren estilo-gida eta eskakizunen azpitik, eta bitartekarien arteko gerra guztien gainetik.

Esti Lizaso

Jakinarazpen hau agertu zitzaidan lehengo igandean telefonoan. Lehen begiratuan ez nuen jakin oharra bera ezabatzeko eskatzen ari zitzaidan, telefonoaren pantaila zikinegi neukala leporatzen edo etxeko leihoak garbitu behar nituela gogorarazten.

Jakinarazpenari zegokion txartelean sartu eta argiago ikusi nuen:

Arazoa ez zen ez telefonoarena ez nirea, itzulpenarena baizik. Jatorrian, ingelesez CLEAR jarriko zuen, noski. Beraz, telefonoa ez zen ari ezer GARBITU behar zenik esaten, zerua OSKARBI zegoela jakinarazten baizik.

Softwarea itzultzearen arrisku handienetakoa da testuinguru faltagatik esanahi-akatsak egitea.

Testua tresna bereziekin itzultzen da eta, orokorrean, taula modukoetan zatituta egoten dira esaldi edo hitzak. Errenkada edo zati horietako bakoitzari “kate” esaten zaio. Gutxitan izaten da interfazeak amaieran izango duen itxuraren berri, eta ausaz hautatutako hitz solteen zerrenda bat itzultzen ari garela eman dezake.

Hala ere, beti izaten dira itzulpen egokia erabakitzeko erabil dezakegun informazioa eta pistak. Itzultzaile espezializatuaren egitekoa da informazio hori aurkitzen eta interpretatzen jakitea.

Batzuetan, itzulpen-programek eremu berezi bat izaten dute testuari buruzko informazioa (menu bateko aukera bat den, botoi bat, errore-mezu bat, sagua gainetik pasatutakoan agertuko den argibidetxoa…), testuingurua (zer aplikaziotan edo noiz ikusiko den) edota itzultzeko argibideak (zenbat karaktere erabil daitezkeen gehienez, itzul daitekeen ala ez…) erakusteko. Informazio hori informatikariek prestatzen dute, kodea idazterakoan. Eta itzultzailearen lehen lana, hitz edo esaldi bakoitza itzultzen hasi aurretik, eremu horretan ematen zaion informazio guztia irakurri eta ulertzea da.

Beste batzuetan, eremu hori ez da erabilgarri egoten, edo informatikariek hutsik uzten dute. Kasu horietan, informazioa beste nonbaitetik lortu behar izaten da. Itzuli beharreko kate bakoitzak, esaterako, identifikatzaile bat izan ohi du, softwarearen kodean non joango den adierazten duena. Askotan, identifikatzailearen izenak berak eman dezake behar dugun informazioa: “XXX_status_message” (egoera mezua) edo “XXX_button_label” (botoian agertzen den testua). Eta katea zer fitxategitan dagoen erakusten duen bide-izena ere lagungarria izaten da oso: “XXX/apps/weather” (eguraldiaren aplikazioa) edo “XXX/apps/calculator” (kalkulagailua).

Goiko kasua itzuli zen garaian informazio hori kontuan hartu izan balitz, seguru aski, itzultzaileak behar bezala aukeratu izango zuen “clear” aditz ala izenondo bezala itzuli.

Baina ez da itzultzailearen zabarkeria horrelako akatsen errudun bakarra. Orokorrean, software itzulpenen metodologiari buruzko kontzientziazio oso gutxi ikusi dut gure artean.

Softwarea itzultzen hasi berriak direnen artean joera nagusia zuzenean itzultzen hastea izaten da, lana nola edo hala garaiz bukatu eta egunean X mila hitzera iritsi ahal izateko. Lan erraza eta errentagarria dela sinetsita egoten dira batzuk, gainera, tarifa espezializatua altuagoa izaten delako, eta testuan hitz solteak eta esaldi laburrak direlako nagusi. Bizkor-bizkor itzultzeko modukoak. Itzultzaileei ez zaie erakusten lan berezia dela, eta gainerako itzulpenak egiteko dituzten teknikek ez dutela askorako balio izaten horrelako lanetan.

Softwarea itzultzea prozesu teknikoa izaten da normalean. Itzultzen hasi aurretik denbora asko behar izaten da tresna ezagutzeko, argibide guztiak irakurtzeko, estilo gida ikasteko eta baliabide guztiak prest ezartzeko. Eta, behin lanean hasitakoan, xede-testua idazten baino askoz ere denbora gehiago eman behar da testua non eta nola agertuko den ulertzen, bezeroarentzako galderen zerrenda prestatzen, aurreko eta ondorengo sintaxiekin bat etorriko den egitura bat aurkitzen eta erabili beharreko terminologiari atxikita ere gehienezko luzera gaindituko ez duen baina erabiltzailearentzat ulergarria izango den itzulpen bat asmatzen.

Software-lanetan aditua den itzultzaile profesional batek, batez beste, egunean 1500 bat hitz itzul ditzakeela kalkulatzen da. Hori besterik ez. Eta kalkulu hori egiteko aurrez aipatutako faktoreak hartzen dira kontuan: lana prestatzeko ordu mordoa beharko duela, eta itzultzen baino denbora gehiago eman beharko duela ikertzen.

Edukiaren zailtasunaren edo itzultzailearen trebetasunen arabera, beti egongo dira bizkorrago egin ahal izango diren lanak, baina baita dokumentatu beharragatik testuan ia aurreratu gabe joaten diren egunak ere. Kontuak kontu, errealitate hori ukatu eta software-itzulpenak gainerakoen zaku berean sartzeak ez du itzulpenen kalitatea kaxkartu, zabarkeriari bide eman eta gure lanaren duintasuna kaltetu besterik egiten. (Atzetik datorren zuzentzaileari, zorionez halakorik bada, txerrikeria galanta egitearekin batera…)

Esti Lizaso

Kontsumitzaileen produktuen interfazeak eta laguntza-dokumentazioa itzultzeko lan-fluxuak baditu berezitasun batzuk, hizkuntza askotara itzultzen diren produktuez ari bagara, batik bat.

Nagusienetako bat testuaren aldakortasuna da. Liburuak, artikuluak, agiriak etab. itzultzen direnean, edukia finkatuta egoten da itzultzailearen eskuetara iristen denerako: badakigu testua non hasten eta non bukatzen den, zer esango duen eta zenbat hitz izango dituen. Aldaketarik bada, xehetasun txikiren bat izango da.

Fabrikatzaile handien kasuan, aldiz, produktuaren garapenak eta itzulpenak prozesu paraleloak jarraitzen dituzte normalean. Hortaz, itzultzen hasterakoan, oraindik ez da jakiten produktuak bukaturik dagoenean zer esango duen, hitzak eta espresioak zenbat aldiz edo nola erabiliko diren, edo itzultzeko bidali duten aplikazio, programa edo dena delako horrek zer itxura izango duen.

Horrez gain, fabrikatzaile handiek multinazional handien esku utzi ohi dute itzulpenen kudeaketa, erosoagoa eta merkeagoa suertatzen zaielako. Eta multinazionalek nahiago izaten dute hizkuntza bakoitzeko agentzia edo itzultzaile bat baino gehiago eduki: ohiko itzultzaileak lana egin ezin badu edo ohi baino lan gehiago iristen bada ere, bezeroaren eskakizunei erantzuteko gai izango direla bermatzeko.

Lan-estrategia hau da gisa honetako itzulpenetan nagusitu dena, fabrikatzaile eta multinazionalentzako bizkorrena, merkeena edo eraginkorrena omen delako.

Baina era horretan lan egiteak itzultzaileen lan egiteko modua baldintzatzen du, eta itzulpenen kalitatea bermatzea zailtzen da, koherentzia aldetik batez ere.

Hau da, gauza bera jende askoren artean, zatika eta desordenatuta itzultzen denez, ezinbestekoa da fabrikatzaileak estilo-gida behar bezala zehaztuta eta glosarioak ongi osatuta izatea; produktua merkaturatzen denean guztiz bateratua gera dadin, pertsona bakarrak idatzi duela eman dezan.

Horrelako lanetan diharduen itzultzaileak argi izan behar du berezitasun hori. Hau da, bere lana ez da itzulpen on bat emate hutsa izango, sortzen duen itzulpenak bezeroaren eskakizun guztiak gordetzen dituela ere ziurtatu egin beharko baitu.

Alor honetan aritzen ez direnei inoiz horrelako lanak egitea egokitzen bazaie, harrigarria iruditzen zaie “bukatu” ezin dutela erabili eta “amaitu” esan behar dutela entzutea. Edo “esteka” hitz itsusia eta ulergaitza iruditzen zaielako “lotura” jarri dutela-eta bezeroaren kexak jasotzea, asmo onenean eta ongi argudiatuta egin baitute hautua.

Kasu larriagoak ere izan daitezke: demagun tableta bat merkatuan dagoela dagoeneko, eta funtzio berri bat gehitu dutela datorren eguneratzerako. Tabletan “helbide-liburua” terminoa erabili da orain arte kontaktuak gordetzen diren tokia izendatzeko, baina eguneratzea itzuli duenak ez du aurrez zer egin den begiratu eta “jendea” edo “agenda” deitu dio atalari. Tableta horren erabiltzaileek eguneratzea deskargatu eta instalatzen badute, eta pantaila berri batean “agenda” atalera joateko eskatzen bazaie, zertaz ari zaizkien ez dakiela gera liteke bat baino gehiago.

Koherentzia mantentzea ezinbestekoa da, beraz, bai produktuen erabilerraztasuna ziurtatzeko, bai hizkuntzaren egokitasuna ziurtatzeko, bai markaren tonua, hizkera eta identitatea finkatzeko ere. Senari jarraitzea ez da nahikoa izango mota honetako lanetan, eginbeharra bikoitza izaten da: jatorrizkoaren esanahia islatzea eta bezeroak eskatutako hitz eta moldez ematea; beste norbaitek egina dela ez nabaritzeko eta ekarpen berria gainerako edukian inongo arazorik gabe bateratzeko.

Bestela esanda, baldintza horiek ez betetzea itzultzaile beharrean jostunak bagina, eta bezero bat galtza beltz batzuen eske etorriko balitzaigu, guk gona gorri bat egitea bezala litzateke. Baliteke guk gona gorria hobe beharrez egin izatea, gona gorriak bezeroaren begien kolorearekin askoz hobeto ematen duelako edo moda-modan dagoelako. Baina bezeroak uniforme baterako eskatu badigu galtza beltza, eta agerraldi publiko bat badu, ez du piura makala izango galtza beltzez jositako agertokian gona gorria soinean duela agertzen denean.

Eta bezeroa galtzak jasotzera etorri eta gona erakusten diogunean, munduko gonarik ederrena delako eta ondoen josia dagoelako, eta hura egiten ordu asko pasa ditugulako, ordaintzeko eskatu nahiko diogu gainera…

Bada, itzulpenekin gauza bera gertatzen da. Bezeroak eskatu digu lana eta bezeroak ordainduko digu. Beraz, gustatu ala ez, gure lana izango da itzulpenean hark eskatutakoa egitea. Zerbaitekin ados ez bagaude edo zerbait aldatzeko gomendioren bat egin nahiko bagenu, beste bide bat erabili beharko dugu horretarako, baina sekula ez testua zuzenean aldatu. Izan ere, ia inoiz ez da jakiten itzulpen hauek noiz, non eta nola agertuko diren, eta gona gorriren bat ager lekiguke gutxien espero dugun pantailan…

Esti Lizaso

Gaztelaniak aspaldi finkatu zituen bere idazketa-arauak. Gaztelaniaz alfabetatua izan den orok argi izan du beti zer zegoen ongi eta zer ez; eta, inoiz zalantzarik izanez gero, bazekien nora jo erantzun bila. Ziurtasun horrek, batetik, segurtasuna eta babesa eskaini izan ditu hizkuntza idatzia erabiltzean eta, bestetik, bateratu egin ditu joerak, uniformetasuna erraztu du.

Euskaltzaindiaren gaztetasuna kontu, denbora gutxian arauak sortu, berritu, aldatu eta gehitu egin behar izan ditugu euskaran. Alfabetatze-prozesuan etengabe aritu gara, eta ari gara oraindik, arauak ikasten, desikasten eta berrikasten. Horrek, esan beharrik ez da, ezinegona eta segurtasun falta pizten ditu gugan.

Hala ere, beldur, zalantza eta ziurtasun gabeziok eramangarriagoak egin zaizkigu, inguruko hizkuntzei erreparatuta jakin baitugu azkenean gu ere hizkuntza biziek eskain dezaketena besteko egonkortasunera iritsiko garela.

Baina, batzuentzat segurtasuna izan zitekeena besteentzat zurruntasuna izango zelakoan edo, 2010eko ortografiaren eguneratzeaz geroztik, gaztelania ere zanbuluka hasi zaigu. Izan ere, guk ezagutzen genituen “arauez” gain, orain “gomendioak” gehitu dizkigute RAEkoek.

“Solo” hitza izan da adibide sonatuenetako bat. Ortografia berriak gomendatzen duenez, aurrerantzean “solo” hitzari ez zaio inoiz azentu-marka diakritikorik jarri behar. Aldaketaren zergatia ere azaldu dute, baina ez dira ausartu arautzat ematera, eta “gomendio” bezala utzi dute.

Tolerantziaren eta aniztasunaren garaian bizi garelako izango da agian, edo zuriak eta beltzak modaz pasa direlako gris-aukera zabalaren mesedetan, edo lehen jende gutxiegik eta orain gehiegik iritzia ematen dutelako, edo batek daki zergatik. Kontuak kontu, badirudi erakunde araugileak arauak zehazteko beldur direla, orain nahiago dutela “hobespenak” eta “gomendioak” bakarrik eman.

“Solo” azenturik gabe idazteko gomendatu zutenetik lau urte luze pasa dira eta emaitzak ikusi besterik ez dago: bakoitzak sudurraren puntan jartzen zaiona egin dezake, eta dena dago ondo. Eskola-liburuetan eta joera normatiboeneko idazle, zuzentzaile eta argitaletxeen artean guztiz desagertu da azentua. Baina beste askok nahiago izan dute bereizketa egiten jarraitu, eta ortografia berria indarrean sartu ondoren argitaratutako liburuetan nahiz bestelako euskarrietan “sólo” barra-barra agertu da oraindik.

Gomendioen arazo nagusia hori da: zaildu egiten duela guztiok bide beretik egin ahal izatea. Orain alfabetatzen ari direnei zer erakusten diete eskolan gomendioetara iristean? Estilo-liburu bana sortu behar al dugu eskola, argitaletxe, enpresa edo marka bereko langileen artean denek irizpide bera jarraituko dutela ziurtatzeko? Eta zer itxura emango du horrek edukia talde horretatik kanpokoa den eta irizpideon berri ez duen norbaitek irakurtzen duenean? Eta zer pentsatuko du idazketarekin harreman esturik ez duen jendeak azentu, marratxo, puntuazio eta abarren sikulu-saltsa hori ikusten duenean?

Zein da arauen ordez gomendio hutsak ematearen abantaila?

Auzi honen inguruan, itzultzaile edo zuzentzaileak ez du gomendio eta irizpide desberdinen artean dantzan ibili beste erremediorik. Gainean bezero edo nagusiren bat badu, hari men eginez. Eta bestela:

Sólo con su conciencia.

Solo con su conciencia.

Bere kontzientziarekin bakarrik.

Esti Lizaso

Zuriunea. Hutsune txiki zuria. Hitzen arteko arnasaldi laburra. Edo ez horren laburra.

Zuriune-barra. Teklatuko jauntxoa. Erdi-erdian paratua. Beste inor baino luzeagoa. Erpuruei zanpatzeko gonbita eginez luze-luze datzana.

Musika alorrean, beti esaten da isiluneek notek bezainbeste doinu egin dezaketela, haiek bezain esanguratsuak direla. Musika alorrean, neurri askotako isiluneak erabiltzen dira, ia balio matematikoak dira, eta ikur desberdinez adierazten dira denak, luzera-balio bakoitzeko bat. Teklatuarekin idazterakoan, ordea, ikur bakarra dugu, edo ikurrik ere ez dugu, eten zuri txiki bat besterik ez. Eta irakurlearen esku arbitrarioetan uzten da etenaren zenbaterainokoa.

Zuriunea testu idatzietako ezezagun handietako bat da. Inor gutxik erreparatzen dion karaktere mutu eta ikusezina.

Zuzentzaileei, baina, informazio asko ematen die. Nolabait, idazlearen profila osatzeko balio dezakeela esan daiteke.

Modu askotara ager daiteke alferrik erabilita: bat baino gehiago segidan, paragrafoen hasieran edo paragrafoen amaieran, puntuazio zeinuen aurretik, tabulazioak edo orri eta lerro jauziak eskuz sortzeko ahalegin gisa…

Erabilera horiek denek, agerraldi mota eta kopuruen arabera, gauza asko ematen dituzte aditzera: trebezia falta, presa, zabarkeria, axolagabekeria, ezjakintasuna, deskuidua, txukuntasuna, neurosia…

Baina, psikologia-jokoetatik haratago, erabilera okerrak akatsak besterik ez dira, akats tuntunak, aitzakiarik gabeak. Eta pena da, handia, bilatu-ordeztu gutxi batzuekin testua hasiera-hasieratik txukun utz daitekeela kontuan hartuz gero. Badira errazago ihes egin dezaketen akatsak, baina zuriuneenak makinaren eskuetan utzi eta automatikoki konpon litezke, ikusmenaren zorroztasuna jokoan jartzeko beharrik gabe.

Ez da kontzientziazio-kanpaina handirik egiten zuriuneen erabilera zuzena sustatzeko, baina, hasi-hasieratik erakutsi beharreko zerbait litzateke: testuak gordetzen erakusten diguten bezala, amaitutzat eman eta gorde aurretik inon zuriune bikoitzik edo puntu, koma eta abarren aurretik zuriunerik utzi dugun begiratzera ohitu beharko gintuzkete.

Izate txiki hori teklaren tamaina handiarekin konpentsatzen ahalegindu dela buruan sartu eta, haren oihuak entzungo bagenitu bezala, ohi gaitezen lau bilaketatxo horiek egitera idazketa-saio ororen amaieran.

Esti Lizaso

Euskaldun eta katalanekin hitz egitean (hizkuntza gehiago ere izango dira egoera berean, seguru) aitzakia berberak entzuten ditut ordenagailua, mugikorra edo dena delako gailu edo programa euskaraz zergatik ez daukaten galdetzen diedanean:

— Ba al dago, ba? Ez nekien euskaraz erabil zitekeenik!

— Uf… oso traketsa naiz gauza horietarako, ez dakit hizkuntza nola aldatzen den.

— Eske nik traste horien euskara ez dut ulertzen, oso hitz arraroak erabiltzen dituzte eta ez naiz moldatzen.

— Gaizki itzulita egon ohi dira, akats asko izaten dituzte eta urduri jartzen naiz.

— Beti aldatzekotan, baina… ez dut inoiz tartea hartzen.

Ezagunak egin zaizkizue? Bada, orain, pentsa dezagun: zenbat ordenagailu ditugu inguruan (etxe, bulego, lantoki, ikastegi eta abarretan)? Eta zenbatek ditugu telefono mugikor, tableta eta antzerako gailuak? Eta gure bikotekide, pisukide, lagun, senide eta abarrenak ere kontuan hartuko bagenitu? Eta… haietako zenbat daude konfiguratuta eta erabiltzen dira euskaraz?

Batzuk-batzuk bai. Hala ere, seguru euskaraz ditugunen artean ere oraindik badugula zer edo zer euskaraz konfiguratzeke: ordenagailua bai, baina telefonoa ez; Windows bai, baina Word ez; Gmail bai, baina YouTube ez; Twitter bai, baina Facebook ez…

Bada, gure esku dago aitzakia horiek baliogabetzea:

Telefono mugikorren ez modelo guztiak, baina bai asko, euskaraz erabil daitezke. Marka batzuk aipatzearren: Alcatel, BlackBerry, HTC, LG, Nokia, Samsung, Sony …

Ordenagailu, tableta eta programa ezagunetako asko eta asko ere euskaraz erabil daitezke: Linux eta Windows; Microsoft Office (Excel, Outlook, PowerPoint, Word, etab.) eta OpenOffice; Adobe Acrobat; FireFox, Internet Explorer eta Opera…

Eta sareko zerbitzu ugari ere bai: Bing, Blogger, Facebook, Google (Bilaketa, Gmail, Google Maps, Google+…), Skype, Tuenti, Twitter, Wikipedia, YouTube…

Salbuespena: sagarrak mantzana izaten jarraitzen du (oraingoz). Apple produktuak hizkuntza «txikietara» itzultzeko inbertsioa egitea ez dago haien lehentasunen artean, baina euskal kontsumitzaile kopurua igota ere erraz geniezaieke bidea…

Hizkuntzari dagokionez… erabilera alor berria izan daiteke batzuentzat, baina, arituz gero, beste edozein hizkuntzatan bezala, berehala ohitzeko modukoa da. Izan ere, ez dut uste «Configuración» edo «Ajustes» menuak euskaraz «Ezarpenak», «Doikuntzak» edo «Konfigurazioa» izena duela ikastea zailagoa denik, gaztelaniaz «Fuente» esanda letra mota esan nahi digutela ulertzea baino.

Akatsak ere izango dira, baina ez dut uste beste hizkuntzetan baino askoz gehiago egongo direnik. Eta akatsak konpontzeko eskarmentua bezalakorik ez da. Hortaz, kontsumitzaileak behar ditugu, fabrikatzaileak euskaraz gero eta produktu gehiago eskaintzera anima daitezen. Horrela, itzultzaile zailduagoak izango ditugu, eta eskainitako kalitatea hobea izango da.

Anima zaitezte, beraz, alferkeria utzi eta minututxo batzuk hartzera gailu, produktu eta zerbitzuak euskaraz konfiguratzeko. Saltzaileek dioten bezala, klik gutxi batzuk izango dira.

Hau irakurri ondoren gutako bakoitzak gutxienez gauza bat gehiago euskaraz jartzea lortzen badugu (gurea zein ingurukoena), ez da gutxi izango.

Esti Lizaso

Juan Luis Zabalak lehengoan idatzi zuenari jarraipena eman nahi nioke gaurkoan. Oro har, nire pentsamendua lau esalditan laburbildu zuela esan liteke. Baina mezua bera bezain aberasgarriak izan ziren jasotako iruzkinak; eta eztabaidak, bere osotasunean, zentzu berri bat hartu zuen. Zuen baimenarekin, jarrera eta proposamenen aniztasun horretan sakondu nahiko nuke, beraz.

Bertan zioenez, «hozkirri» moduko bat sentitzen zuen gaztelaniatik hitzez hitz hartutako esaldiak euskarara ekarrita entzuten zituenean; eta, «goxotasun» moduko bat, berriz, esamoldeak euskara jatorrean ematen zirenean.

Lehen iruzkinak, ordea, «hiperzuzenketa eta purismo nahi lekuz kanpokoa» iritzi zion jarrera horri. Eta erreakzioak duela urte batzuk izandako eztabaida bat ekarri zidan gogora.

Orduko hartan, elkarrizketa baten itzulpena ari ginen komentatzen, eta «zer dago gaizki ardoarekin?» esaldiak belarriko mina ematen zidala aipatu nuen; jatorrizkoa alboan izan ez arren, ingelesetik hartua zela argi ikus nezakeelako («what’s wrong with the wine?» hitzez hitz irakur zitekeen haren atzean), eta inor euskaraz horrela hitz egiten entzutea irentsi ezina egiten zitzaidalako.

Aurkako jarrerak izan ziren hor ere, testuak itzulpenak zirela nabaritzea bekatua ez zela, eta batzuetan egokia ere izan zitekeela argudiatuz.

Horregatik, horrelako esaldiak nola itzuli edo zuzendu erabakitzerakoan, gutxienez hiru puntu nagusi hauek hartuko nituzke kontuan:

Ahozkotasuna: emandako esaldiak ahozkoak dira, eta ahozko eta idatzizko solasak desberdinak izan ohi dira askotan; beraz, esaldiak ahozkotasun hori islatu beharko luke elkarrizketak ematerakoan.

Gertutasuna: sorburu eta xede hizkuntzak zenbat eta gertuagokoak izan, orduan eta errazagoa izango da batean bestearen eragina nabaritzea; eta alderantziz, bi hizkuntzek harreman esturik ez badute, sintaxia, esamoldeak, etab. nekez erabili ahal izango ditugu itzulpenean hitzez hitz.

Testuingurua: hizlariaren izaera eta ezaugarriak, eta elkarrizketaren kokapena.

Horrela, euskaraz «what’s wrong with the wine?» adierazteko, «zer dago gaizki ardoarekin?» esan ordez «zer du, ba, ardoak?» moduko galderaren bat entzutea sinesgarriagoa litzateke. Norbaiti petral aurpegia ikusten diogunean «zer duzu?» galdetzen diogun moduan, eta ez «zer dago gaizki zurekin?».

Era berean, «zer du, ba, ardoak?» hori sorburutzat hartu eta gaztelaniara ekarriko bagenu, ez litzaiguke arrotza egingo «¿qué tiene el vino, pues?» literalki itzulita ikustea, baldin eta hizlaria euskalduna bada edo euskararekin harremanik izan badu, edo elkarrizketa Euskal Herrian kokatuta badago; kasu horietan bi hizkuntzak elkarrekin bizi baitira eta zilegi bailitzateke hizlariari euskararen eragina nabaritzea.

Baina hizlaria Guadalajarakoa bada eta euskara inoiz gutxi entzun badu, «pues» horrek ez luke tokirik izango bere ahoan, eta «¿qué le pasa al vino?» edo «¿qué tiene el vino de malo?» edo horrelakoren bat esango luke, ziur asko.

Gaztelania utzi gabe, sorburutzat ingelesa hartuko bagenu, aldiz, sintaxi aldetik literalagoa den «¿qué pasa con el vino?» erabil litekeela pentsa genezake; baina, esamoldea gaztelaniaz egon badagoen arren, itzulpenean ñabardura berri bat gehitzen ariko ginateke. Izan ere, ardoa ona ala txarra den eztabaidatu nahi duen norbaitek beharrean, normalagoa litzateke hitz horiek ardoa eskatu eta ekartzen ez diotelako ezinegonik dagoen norbaitek erabiltzea.

Emandako esaldiak adibide soilak dira, hutsetik asmatuak, eta testuinguruaren arabera beste aukera zuzen asko egongo dira, noski. Baina horrelako tira-birek pentsamendu bera ekartzen didate beti gogora: edozein hizkuntzatara egindako itzulpenak irakurtzerakoan, narrazioaren estiloa zoragarria denean ere, elkarrizketetara iristean halako kutsu plastiko, artifizial bat hartzen diedala askotan pertsonaien hitzei. Eta pena hartzen dut elkarrizketak behar bezainbeste zaintzen ez direla ikusita, azken finean, irakurleak gure hitzei esker buruan eraiki duen pertsonaiari ahotsa ematen ari baikara, eta hori bada nolabaiteko ardura.

Horregatik, nik ere, Juan Luisek bezala, «goxotasun» moduko bat edo, hobeto esanda, esker ona, eta handia, sentitzen dut itzultzaileak pertsonaien izaerak bereganatu eta kontakizunak dioena bere buruan xede hizkuntzan antzezteko tartea hartzen duenean. Horrelakoetan ahaleginik gabe irensten baitut itzulpena.

Zalantza artean hazi eta bizi den @javmallo kamaradari eskainia

Esti Lizaso

Irakurketak subjektiboak izaten direla-eta, lehengo astean Eusko Jaurlaritzak aurkeztu zuen itzultzaile automatikoaren orriko oharra eta aurkezpenaren albistea irakurri nituenean, ia barkamen eske ari zitzaizkigula iruditu zitzaidan, «ez diogu inori lanik kendu nahi» esan nahiko baligute bezala.

Egia da itzultzaileek alergia moduko bat izan ohi dietela itzultzaile automatikoei. Badakite estatistika hutsean oinarritzen direla, baina larritasunez ikusten dute emaitza gero eta hobeak lortzen ari direla. Itzulpen automatiko zuzenak ikustera iritsiko garen eguna urrun dagoela esanez kontsolatu ohi dira, itzulpenak egokiak izateko ezinbestekoa baita ulertzen, pentsatzen eta arrazoitzen dakien norbaiten esku-hartzea.

Baina automatizazioak baditu bere abantailak: lana bizkortzen du, errazagoa eta errentagarriagoa egiten du eta, batez ere, pentsatzeko lana kentzen digu.

Horrela, itzultzaileen artean ere bada automata bilakatzeko joera hori. Itzulpen espezializatuetan gertatzen da normalean eta, tamalez, gabeziaren bat estaltzeko babes gisa erabiltzen da askotan, gainera. Itzulpena espezializatua izan arren itzultzailea ez da beti espezializatua izaten, edo, espezializatua izan arren, ez da aurrean duen gaian aditua izaten. Horrelakoetan, itsu-itsuan men egiten zaio hiztegiak, memoriak edo glosarioak dioenari, ezjakintasuna estaltzeko nahikoa izango delako esperantzan.

Baina erreferentzia-materialik zainduena ere askotan ez da nahikoa izaten taktika horrekin onik irteteko. Automaten mundu idealean 1:1 baliokidetasun-erlazioak beharko genituzke sorburu- eta xede-hiztegien artean. Baina errealitatea oso bestelakoa da eta hor hasten dira koxkak.

Har ditzagun adibide gisa informatika alorrean ingeleseko «update», «upgrade» eta «refresh» hitzei ematen zaizkien erabilerak.

Update: bi esanahi nagusi ditu ingelesez: 1) informazio berriena gehitu dokumentu, web-orri eta bestetan; edo 2) zerbait modernoago egin edo (hobekuntzak gehitzeko) berritu. Euskalterm eta glosario gehienak begiratuz gero, termino horri euskaraz «eguneratu» esaten diogu eta gaztelaniaz «actualizar».

Refresh: ingelesez honela definitzen da: update the display (pantaila eguneratu). Lineako edukiekin erabiltzen da gehienbat, aldakorrak direlako. Euskalterm eta glosario gehienak begiratuz gero, termino horri euskaraz «freskatu» esaten diogu eta gaztelaniaz «actualizar».

Upgrade: hau ere bi zentzutan erabiltzen da ingelesez 1) softwarearen, aplikazioaren, sistema eragilearen edo dena delakoaren bertsioa berritu edo 2) zerbitzua mailaz igo; adibidez, doako bertsiotik ordainpekora aldatu edo erabilera pertsonalerako bertsiotik profesionalentzako bertsiora pasatu. Euskalterm eta glosario gehienak begiratuz gero, termino horri euskaraz «bertsio-berritu» esaten diogu eta gaztelaniaz «actualizar».

Hitz horien ordainak sortzerakoan bi joera desberdin ikus daitezke: gaztelaniaz hitz berbera erabili dute bost definizioetarako, eta testuinguruak zehazten du hitzak kasu bakoitzean duen esanahia. Euskaraz, aldiz, ingelesak imitatzen saiatu gara, baita literalki ere, eta bost kontzeptutarako hiru hitz jaso dira, momentuz.

Irizpide denak dira zilegi, denek dituzte alde onak eta txarrak, eta ez da erabakien zergatian edo egokitasunean sakontzea gure ohiko egitekoa. Baina, makinetatik ezerk bereiziko bagaitu, pauso bat atzera eman eta testua perspektiban begiratuta gure hautuak azken emaitzan izango dituen ondorioak aldez aurretik ikusteko gaitasuna da hori.

Adibidearekin jarraituz, gure iturburutzat Euskalterm erabiltzen badugu, makinek ez bezala, argi ikusi ahal izango dugu datu-baseak «upgrade»rako eskaintzen digun ordain bakarra lehen definizioari erreferentzia egiten diona dela eta, beraz, han aurkitutako proposamenak ez digula gure testurako balioko baldin eta esku artean dugun lanean programa baten «Pro» bertsioa erosteaz ari bagara.

Ikerketa eta dokumentazioa sormen-lana bezain garrantzitsuak dira itzulpen-prozesuan; askotan, idazten baino denbora gehiago eman behar izaten da informazio bila. Eta lan hori guk bakarrik egin dezakegu, ez itzultzaile automatikoek. Horregatik, pena pittin bat ematen du zuzenketen iruzkinetan itzultzaileek «memorian aurkitu dut», «glosarioan hala dago» eta antzekoak argudiatzea, izan ere, makinen modura men egin, bide erosoenetik jo, eta euren kabuz pentsatu eta arrazoitzeko aukera galdu dutela geratzen baita agerian.

Batzuetan zuzena izango da memoria edo glosarioak dioena, eta zuzenean hartu ahal izango dugu; beste batzuetan, gustatu ala ez, bezeroak eskatutako hitza erabili beharko dugu; baina, beste askotan, erreferentzia-materialean aurkitu dugun hitz horrek gure kasu zehatzerako ez digula balio ikusiko dugu. Askotan suertatuko zaigu definizioa edo erabilera-kasua ez dagokigula; edo Euskaltermek «esteka» dioen arren, herri-mailako negozio baterako ari bagara «lotura»k hobeto funtzionatuko digula, bezeroei ulergarriagoa egingo zaielako; edo aire girotuen enpresa baten web-orria itzultzen ari bagara web-orriko informazioa berritzeko «freskatu» esaten badugu txiste txar bat egiten ariko garela; edo esaldi jakin batean «bertsio-berritu» beharrean «eguneratu» erabilita aliterazioren bat saihets dezakegula…

Hortaz, ez gaitezen gu ere automatizatu eta jar dezagun den-dena zalantzan: esanahiak, erabilerak, memoriak, glosarioak… Makinek desobeditzen ikasi arte, itzultzaileak izango baikara horrelako erabakiak har ditzakegun bakarrak, eta, ezin uka, subertsioa beti da kitzikagarria.

Esti Lizaso

Hitzak, hizkuntzak bezala, izaki bizidunak direla esaten da: jaio, hazi, elikatu, estimuluen aurrean erreakzionatu, ugaldu eta hil egiten dira (bizitzaren definizio hori ikasi genuen ikastolan). Baina, azken urteotan, Internetek eta sare sozialek izugarrizko bultzada eman diote bizitza horien bilakaerari. Hitzak barra-barra sortzen dira, eta segituan zabaltzen dira hizkuntza arrotzetara.

Lehengo astean bertan pil-pilean izan genuen adibide garbi bat: selfie. Autoerretratuaren (edo autorretratuaren, darabilzuen hiztegiaren arabera) lehengusu moderno hau iaz jaio zen, baina mundu osoan zabaldu da hilabete gutxitan, zer esanik ez Oscar sarien ondoren:

Grafikoa zertxobait aldatzen da, ordea, mundu globalizatuak beretzat hartzen dituen hitzen jatorria ingelesa ez denean; beste behin, globalizazioan hizkuntza eragile nagusia ingelesa dela erakusteko besterik ez bada ere. Japoniar jatorriko “emoji” hitzarekin egin dut proba. Mezularitza-zerbitzuetan aurpegierez gain askotariko ikonoak gehitu zituztenean, “emotikono” herren geratu zela iruditu zitzaien ingelesei, eta hara zer gertatu zen japoniarrei hitz hau hartu zietenean:

Grafikoko D puntua emoji, phablet, selfie eta twerk Oxford hiztegian gehitu ziren uneari dagokio.

Aldiz, lehendik baziren hitzei erreparatzen badiegu, ingelesaren nagusitasunaren ordez, edo harekin batera, Interneten eta sare sozialen boterea da ageri-agerian geratzen dena. Joerak ia globalak bilakatu dira. Hona hemen “cupcake”ren grafikoa horren erakusgarri:

Lokalizazioa ere azken multzo horretan sartuko litzateke. “Lokalizazio” hitza ez da berria, “kokatu” adiera orokorrarekin erabili izan da, eta zientzia alorrean ere erabilera espezializatu bat baino gehiago ditu. Guri hurbilagoak zaizkigun “globalizazio” eta, horrenbestez, “lokalizazio” kontzeptuak, berriz, 1990eko hamarkadan hasi ziren zabaltzen eta, hasiera batean, ekonomiari lotuta zeuden. Adiera berri haren loraldia ikusteko urte batzuk atzera egin behar denez gero, ez dugu horrelako gorakada ikusgarririk aurkituko haren erabilera-grafikoan, garai hartan sare sozialik ez zelako. Hala ere, jo zuen gailurra, eta itzulpengintza-prozesua izendatzeko “lokalizazio” hitza erabiltzearen egokitasunari buruzko eztabaida ere mundu osora zabaldu zen. Aspaldion, ordea, hitzaren eta prozesuaren adiera berriak ondo errotuta geratu dira, eta haiekiko interesak behera egin du:

Kontuak kontu, hizkuntza hartzaileak abiada itogarri horri eutsi ezinik dabiltzala iruditzen zait batzuetan. Atzean geratu gabe komunikatu behar horretan, ez dutela maileguak hausnartzeko tarterik hartzen, eta gaizki irentsita hasten direla agertzen hizkuntza berrietan.

Lokalizazioaren kasuan ere izan dut kezka hori. Izan ere, lokalizazioa prozesu orokor bat da, produktuak (edozein motatakoak) tokian tokiko hizkuntza, kolore, forma, kultura, ohitura eta abarretara moldatzean datzana. Produktuak inolako testurik badu, itzultzaileak ere “lokalizatzaile” lana egingo du testu hura xede-hizkuntzara ekartzen, baina ez da irudi berriak sortuko dituena edo testuaren kolorea aldatuko duena baino lokalizatzaileago izango.

Inguru euskaldunetan “lokalizazio” hitzak sarrera isil samarra egin du eta, batez ere, nahiko berantiarra. Hala ere, badirudi geroz eta jende gehiagok erabiltzen duela gure artean. Horregatik, berandu gabiltzanez gero, berritasunak itsututa aise antzera erabiltzen hasi aurretik, hausnartzeko tartetxo bat hartu beharko genukeela iruditzen zait.

Euskaraz ikusi dudan gehienetan “lokalizazio” terminoa “software-itzulpenarekin” ordez zitekeen sinonimo ia oso gisa. Egia da itzulpengintzan lokalizazioa aipatzen denean webgune, software eta bideo-jokoei egiten zaiela batez ere erreferentzia. Baina, ez nuke esan gabe utzi nahi Euskal Herritik edo Espainiatik kanpo “lokalizazioan” diharduzuela edo “lokalizatzaileak” zaretela esaten baduzue, inor gutxik ulertuko dizuela itzultzaileak zaretela.

Lokalizazioa aipatzen edo irakurtzen duzuen hurrengoan, beraz, hartu tartetxo bat zertaz ari zareten aztertzeko: itzulpengintzaz ala globalizazio-prozesuaz.

Izan ere, itzultzaileok, beste hizkuntzetatik datozen hitzak erabiltzen lehenetakoak garen heinean, badugu mailegu zuzen, eratorpen eta neologismo horien hautuan nolabaiteko ardura.

Aukera guztiak zilegi direla uste dut, bere helburua betetzen badute. Baina aukera zergatik egin dugun edo hitza nondik datorren jakitea garrantzitsua dela iruditzen zait.

Begira, bestela, community managerrei. Denok dakigu zer diren: erakunde baten komunikabideak eta haietako edukia kudeatzeaz arduratzen diren pertsonak. Bada, gure artean bolo-bolo dabilen termino hau, horren moderno eta amerikarra dirudiena, gure bizilagunen asmakizuna da. Espainolarengatik ez balitz, ez zen ia community managerrik izango:

Adi, beraz, inoiz community manager batentzat lokalizatzaile gisa aritu behar baduzue 😉