Iratxe Goikoetxea Langarika
«Asko aldatu da hizkuntza 30 urtean», irakurri nion abenduan Berria-n Manu Lezertua arartekoari, kanpoan egin dituen urteetan euskaran igarri duen aldaketari buruz. Bai, ba. Ikaragarri aldatu da.
Iazko abenduan, Euskaldunon Egunkaria-ren sorreraren urteurrena zela eta, leiho bat zabaldu zitzaigun 25 urte atzera begiratzeko, eta atentzioa eman zidan azaleko lerroburu nagusiak: Gaur irekiko ditu ateak Durangoko 25. Azokak[1].
Zergatik eman zidan atentzioa? Ez datorrelako bat 25 urteren buruan ofizialdu eta finkatu den erabilera nire ustez okerrarekin.
Alegia, 50. Durangoko Azoka. 61.100 emaitza google-n. 2.000 ditu “Durangoko 50. Azoka”-k.
Ez dakit orain 25. urte hasita zegoen eztabaida, baina ekitaldi, lehiaketa eta halakoak ugaritu ahala, behin baino gehiagotan hitz egin izan da ordinalak sintagmaren barruan bete beharreko lekuaz: Hasieran? Zenbatzen duen izenaren aurretik? Itzulist itzultzaileen foroan ere atera zen gaia, eta, besteak beste, puntu hauek argudiatu ziren:
- Ordinala hasieran ipintzeko arrazoia grafikoa edo estetikoa izaten da. Eta pisu handia du horrek errotulazio edo kartel elebidunetan, bi hizkuntzen arteko parekotasunak erraztu egiten baitu diseinua.
- Batzuen ustez, ekitaldiaren izena zein den erabakita, harexen aurretik ipini behar da zenbatgarrena den. Berdin dio nola dagoen eratuta izena: Euskal Herriko Itzulia bada probaren izena, zilegi deritzote ordinala multzo osoaren aurretik ipintzeari: 50. Euskal Herriko Itzulia.
- Beste batzuen iritziz (eta ni bat nator), bereiztekoak dira izen elkarketa bidez eratutako izendapenak eta genitiboen bidez ematen direnak. Hitz elkarketa bloke banaezina da, eta berdin gertatzen da aposizioan ematen diren izen bereziekin: II. Mundu Gerra; IV. Euskolabel bandera. Genitiboa tartean denean, ordea, dagokion izenaren aurrean ipini behar da ordinala: Munduko II. Gerra; Ideia eta Proiektu Berritzaileen III. Sariketa.
Beharbada azken irizpide hori aintzat hartuta, eta diseinuaren alderdia errazteko, Donostiako Zinemaldiak euskarazko izen ofiziala aldatu zuen 2007an, eta ordutik Donostia Zinemaldia da ofizialki euskaraz.
Euskara asko aldatu dela 30 urtean… baina erauntsika datoz aldaketak.
Joera berrietako bat, ordinala izenaren ondoren sartzea: Korrika 19. Eta beste bat, are zabalduagoa, ekitaldia, ordinalarekin barik, urtearekin mugarritzea. Ondorioa, informazio bila topatu dudan esaldi hau bezalakoak: “Durangoko Azoka 2015ak dakartzan joera berriak”. Bi mila _ hamabost irakurriz gero, konpleto.
[1] Ez zen hori azokaren izena, orduko kartelek erakusten dutenez. Hasierako urteetan, azokaren gaia jasotzen zen izenean (Euskal Liburu eta Diskuen Azoka, Euskal Liburu eta Diska Azoka, Euskarazko Liburu eta Disko Azoka, Euskal Liburu eta Disko Azoka…), eta ‘Durango’ kokalekutzat ageri zen. 40. ediziora arte ez zen agertu ‘Durangoko Azoka’ sintagma kartelean.