Lierni Garmendia Arratibel
Itzultzaileak bere ama-hizkuntzara itzuli behar du beti. Ondo barneratuta daukagu itzulpengintza-ikasleok lege hori, behin eta berriro entzuten baitugu irakasleen ahotik. Lege hori betetzeko, ordea, legea bera baino gehiago, nork bere ama-hizkuntza ezagutu behar du lehenik eta behin. Zentzuzkoa da. Bai eta beharrezkoa ere. Hanka eta buru ez ezik, zilborrik ere badu.
Zentzuzkoa delako aitzakian, ordea, ziurtzat jotzen da itzultzailea bere ama-hizkuntzara itzultzeko gai dela, eta horrekin batera, atzerriko hizkuntzak ikasteari eskaintzen zaizkion lau ikasturteek jan egiten dute ama-hizkuntza ezagutzeari eskaintzen zaion bakarra. Atzerriko hizkuntzen goseak itsutzen du ikaslea. Itzulpengintza profesionalaren munduak begiak zabaldu arte.
Horren harira, joan den astean gogoeta egitera behartu ninduen galdera bat egin zidan Bartzelonako Unibertsitate Autonomoan hasi berri den ikasle euskaldun batek. Dei diezaiogun Ander. Ama-hizkuntza euskara du, baina prestakuntzan zehar alemanetik eta txineratik gaztelaniara itzuliko du, katalana tarteko. Ama-hizkuntza euskara izanda ere, etorkizunean euskarara itzultzeko gai izango da? Eta ingelesetik itzultzeko, ingeles-maila altua izanda ere? Anderrek berak erantzun zion galderari, nik emango niokeen erantzuna hori zela jakin gabe: «Prestaketarik gabe ez, ezta?».
Prestakuntza akademikoa, profesionala zein nork bere kabuzkoa izan, hori gabe ezin da hizkuntza batetik bestera itzultzeko gaitasuna garatu. Medikuak janaria irentsi aurretik ondo mastekatzea gomendatu, eta kasu egiten diogu. Ohiko 15 minutuak luzatu eta 30 eskaintzen dizkiogu otordu bakoitzari, pusketa bakoitza bost, hamar eta hogei aldiz ere mastekatzearren. Osasunaren onerako ei da. Orduan, zergatik ez luzatu ama-hizkuntza ezagutzeari eskaintzen zaion denbora? Gure itzulpenen onerako izango da. Egin kasu medikuari: hizkuntza bat irensteko, ondo mastekatu behar da estreina.
Hizkuntza bat ez da beste bat baino garrantzitsuagoa, baina atzerriko lanak etxera ekartzeaz ari bagara, etxekoak izan behar luke lehentasuna. Euskararen kasuan bereziki, gure etxea ez baita eraiki zaharra. Euskara batuaren bidean aurrerapen handia egin bada ere, arau, gomendio eta irizpideak ezagutu behar genituzke euskara lan-tresna dugunok, baita baliabideak ere.
Horregatik, itzultzaileak hasiera-hasieratik sailkatu behar lituzke lanerako erabili nahi dituen hizkuntzak eta konbinazioak. Hizkuntza-gaitasuna ez baita itzultzeko gaitasunaren berme. Baina hori beste auzi bat da.