Oskar Arana Ibabe
Sarri aurkitzen dut lege-testuetan «halako legetan X-i egindako aipamena» esapidea, X izaten delarik beste lege bat edo beste arau bat, gaztelaniazko «la referencia hecha en tal ley a X» esapidearen itzulpen gisa. Baina, euskaraz irakurrita, ez dakit ez ote den kalko bat. Esango nuke «X-i buruz» edo «X-en gainean» egindako aipamena behar lukeela hor, esapide horrekin ematera. Beste egituraren batean, «X-en aipamena» ere eman ahal izango genuke, «halako legetan egiten den X-en aipamena». Kalkoaren susmoa hartzen diodan egitura horretan, X hori zeharkako objektua bihurtzen da, eta aipamena bera zuzeneko objektua, «halako egunetan Mikeli egindako aipamena» gisako esapideetarako, esan nahi dut. Ez dakit ados izango ote zareten. Begiratu dut Orotarikoan, eta aipamen egin esapideak sarrera du. Ikus hemen nola:
AIPAMEN EGIN. Hacer mención de, mencionar. “Honorificentissime aliquem appellare, ohore haundirekiñ nihor aiphatzea, nihortaz aiphamen, mentzione egitea” Urt II 181. Egin diozokoon nitaz aiphamen Faraoni. Urt Gen 40, 14 (Ker aitatu egiozu Faraoni nire izena). Arritzekoa da txit, beraren [Zarauzko Fueroaren] aipamenik iñork ez egitea. Izt C 207. Aitzinekoen eginbide ohorezkoez zenbait istorio eta aiphamenen egitea deitzen da bizien liburua. ES 116. Aiphamen egin duzu zaldi-babaz; zer da hura? Dv Lab 90.
♦ (Con aipamen, det.). Neskameak Isabelaren telefon-deiaren aipamena egin zuenean. Mde HaurB 12.
Eta, datiboa, adibide bakar batean ageri da, lehen azaldu dudan eran: «Aitatu egiozu Faraoni nire izena». Gainerako adibideetan, instrumentalaz da aipamen hitzaren osagarria.
Aipamen sarreran, berebat, hona hemen nola ageri diren osagarriak:
–ren: Iainkoaren izenaz Skripturák aditzen du, haren izen eta aiphamen gizonén artean zelebratzen dena. Lç ; Baiña zertako sartzen naiz ni […] zure laudorioen aiphamenean? Berak dira bere buruz asko gora mintzo. Ax ; Zeren hekien aiphamena bera gure ohoratzeko eta alegeratzeko aski baita. Ib. 116.
–tzaz edo taz: Artifizio hautzaz da [Antekristoa] handi errendaturen / Ipharretik Hegoara non baita famaturen. // Aiphamenik hartzaz baizen eztaiteke lurrean. Ib. 68.
Ados bazarete, zuzendu egin beharko ditugu, beharbada, «Halako testuan halakori egindako aipamenak» bezalako esapideak, «-ri buruz», edo «-ren gainean» gehituz, edo «halako testutan egiten den -ren aipamena» esanez.
Besterik gabe.