Itsusi polita

Eneko Bidegain

Duela zenbait egun «deritzen zaio Trabuko» kantua aipatu zuen Borja Ariztimuño Lopezek, blog honetan. Eta aipu hark Goizuetara narama, herri politik baldin bada, hura hala baita, bere euskara ederrarekin. Eta han erabiltzen omen dute «itsusi polita», deskribapen modura. Bi hitz horiek kontraesankorrak diren arren, «polita» beste adiera batean ulertu behar da: «biziki itsusia», «arras itsusia» edo «ontsa itsusia».

Orotariko Euskal Hiztegiak ez dakar adiera hori, baina bai horretara anitz hurbiltzen den bat, ‘nahiko handia’ adierazteko:

Neskatxa pulita, une grande et forte fille. Haur pulita, un gros et bel enfant. Arrantza polit bat egin dugu, nous avons fait une bonne, une jolie pêche.

Hiztegi horretan ageri den ondoko adiera ezagunagoa egiten zait, «polita» ironiaz ere erabili ohi dugulako: «lan polita egin duzu». Hots, «zer desastrea egin duzun!».

Goizuetarrentzat «itsusi polita» kontraesankorra ez bada ere, inkoherentzia zaie «zelai malkarra», zenbait eskualdetan zehar entzuten duten gisan. Iparraldean ere inkoherentea zaigu. Hainbat lekutan, ordea, eta Orotariko Euskal Hiztegiak lehen adieran dioen moduan, zelaiak lur-saila erran nahi du. Hirugarren adieran baizik ez da ageri «leku laua» adierazteko moduan (Harluxet hiztegian, aldiz, alderantziz). Batzuen zelaia (laua edo malkarra), guretzat pentzea da: eta pentzea izan daiteke malkarra edo zelaia.