Asier Larrinaga Larrazabal
Hezkuntza-sisteman hogei urte baino gehiagoko bidea egin badut ere, etsita nago niretzat ez diren testuak ulertu ezin izatera. Kaleko grafitietan konturatu nintzen lehen aldiz igorle batzuek kodetze-sistema eta konposizio kriptikoak erabiltzen zituztela euren mezua interesatzen ez zitzaizkien hartzaileen begien bistan ezkutatzeko. Hala behar du. Edonorentzat zabaltzen diren mezuetan, ordea, igorleak ardurarik handienaz erraztu beharko lieke balizko hartzaileei testua ulertzeko lana. Kontrakoa sumatzen dudanean, idatziaren kulturaren gainbeheraren beste sintoma baten aurrean nagoela pentsatzen dut.
Testuaren estetika beti da inportantea. Jakin nahi nuke nik nork arraio diseinatu zuen Comic Sans MS tipografia itsusi eta uxatzaile hau. Ni, hiru lerro irakurri, eta ase egiten nau.
Baliabide grafikoak zentzu gutxirekin erabiltzen direnean ere, oso litekeena da irakurleari uste baino lan gehiago ematea. Kopuruen berri emateko zifrak eta letrak nahastea, esate baterako, horixe bera da: nahastea. Ez da, ba, errazago prozesatzen «1.123.000», «milioi bat eta 123 mila» baino?
Edo, ez da laburragoa eta argiagoa «estación de tren», «estación de f.f.c.c.» baino?
Eskerrak ondoan ikonoa ipini duten, «f.f.c.c.» interpretatzeko gauza ez bagara ere.
Hala eta guzti, mezu idatzia interpretatzen laguntzeko, erabiltzen den hizkuntzaren mekanismoak ondo ezagutzea eta etekina ateratzea da zuhurrena.
Oso efektista eta ondo pentsatua da pelikula eta telesail askoren hasieran jartzen duten adierazpena: «El Deseo S. A. presenta … Un film de Pedro Almodóvar … “Volver”», «Metro-Goldwyn-Mayer presents … Lillian Gish and John Gilbert … in “La Bohème”». Euskaraz bere horretan itzuli da zenbaitetan.
Esango nuke horrek ez duela funtzionatzen. Euskaraz ari garenean, errazago prozesatzen ditugu objektua aditzaren aurretik daukaten sekuentziak, bestela ordenatuak baino. Zorionez, erraza da filmaren edo telesailaren izenburua aurkeztu aditzaren mendetik ateratzeko formulak asmatzea.
Goiko adibidean, «Euskal Telebistak aurkezturik, Jaun ta jabe» erabili da, aditz nagusiaren elipsia eginda bezala: «Euskal Telebistak aurkezturik, Jaun ta jabe telesaila dator pantailara».