Eneko Bidegain
Hedabideren batean zaldi-kume entzun edo irakurri nuenean, zerbait bitxi iruditu zitzaidan. Nik beti entzun nuen pottoko (nahasi behar ez dena pottoka-rekin) erraten zitzaiola delako «zaldikumeari». Edo bestela moxal. Behiarena txahala edo ahatxea den bezala, ardiarena, bildotsa edo arkumea, ahuntzarena pitika edo antxumea, oiloarena txita… «Zaldikume» entzutea, «behikume», «ardikume» edo «oilokume» entzutea bezalatsu dela iruditzen zait, edo, hobeki erran, «idikume» edo «zikirokume» entzutea bezala. Nire harridurarako, ordea, hiztegiek onartzen dute «zaldikume» hitza.
Laborariak dio bere bizian ez duela behin ere zaldirik erditzen ikusi. Behin «zaldi esneari» buruzko erreportaje bat entzun nuen. Zaldiari errapea bilatzen dionak beharko du pazientzia, ordea. Errapea duena eta erditzen dena behorra da, ez zaldia. Zaldia, berez, ar zikiratua da, eta arrari garainoa deitu ohi zaio.
Baina «zaldia» hitz generikoa ere bada, cheval, caballo, edo horse bezala. Galdera da, mendiko behorrak kenduta, lasterketetakoak, western filmetakoak, zer diren: arrak, emeak ala zikiratuak? Berez, zikiratzen dira indar gehiago izan dezaten. Dena den, onartu beharko da, hitz generiko gisa erabiltzen dela denak izendatzeko. Baina zehaztu daitekeenean, edo genero zehatz batez ari garenean, hitz generikora jo behar ote dugu?
Nahiz eta hitz generikoa izan, frantsesera joz, ez dut aurkitu «lait de cheval»-ik, eta Google-en bilaturik ere, «lait de jument» atera zait. Zuzen, euskaraz «behor esne» behar litzatekeen bezala.