-(e)an bidalia egilea 31 eskutik

Esan dezadan, bestek esan baino lehen

Irantzu Epelde Zendoia

Euskara irakasleentzat ez da lantegi erraza izaten subjuntiboko adizkerak eta hauen erabilera ikasleei azaltzea. Aspaldikoa eta oso hedatua da gure artean halako adizkien ordez forma nominalizatuak erabiltzeko joera, eta ikasleek ere nahiago dituzte, mila bider! Adibidez: nahi nuen Ane gezurti horrek egia esan zezan > egia esatea. Hegoaldean, gaur egun, nekez entzungo ditugu lehena bezalako formak ahozko eta bat-bateko ekoizpenetan, non eta ez den esaera eginen batean edo. Gogora datorkit, adibidez, etxean testuinguru jakin batean bakarrik erabiltzen den hau: esan tzaten, bestek esan baino lehen «esan dezadan, bestek esan baino lehen». Norberak bere buruari konplimenduren bat egin ondotik erabiltzen da, solaskideari irri eginarazteko askotan (gazteleraz, akaso, «no tener abuela» izan daiteke kideko hurbilena, baina ekoizlearen ikuspegitik esana).
Iparraldean, kontu hauen inguruan gauzak gaur egun gainetik badarik ere nola dauden ikusi nahian, inkesta ttiki bat egin dugu, eta oraingo hiztun arruntei eskatu diegu goikoaren antzeko perpaus bat euskaratzeko: je voulais que Ane dise la verité. Hara ikasketak euskarazko murgiltze sisteman egin dituzten gazteen erantzunak (denak 30 urtetik beherakoak dira):

 

Nai nuen Anek egia erratea.

 

 

Nai nuen Anek egia erran dezan.

 

Nai nuen Anek egia erran tzezan.

Nai nuen Anek egia erran zezan.

 

Nai nuen Anek egia erran zezan.

Nai nuen Anek egia erran zezan.

 

Nai nuen Anek egia erran zezan.

Nai nuen Anek egia erran dezan.

 

Nai nuen Anek egia erraitea.

 

Nai nuen Anek egia erraitea.

 

Nai nuen Anek egia erraitea.

 

Nai nuen Anek egia erraitea.

 

Nai nuen Anek egia erran zezan.

 

Nai nuen Anek egia erran dezan.

 

Nai nuen Anek egia erratea.

 

Nai nuen Anek egia esatea (sic).

 

Nai nuen Anek egia erran zezan.

 

 

Ikastoletan eskolatu diren gazteen artean, ikus daitekeenez, gehienek subjuntiboko formaren bat erabili dute, nahiz hiztun batzuek ez duten denbora komunztadurarik egin (zezan > dezan). Gazte hauentzat hizkuntzaren erregistro zainduari lotua egon daiteke subjuntiboa, eta beharbada horregatik ez diote ihesik egin.

Ikasketak eskola frantsesetan egin dituzten gazte euskaldunek, berriz, erantzun hauek eman dituzte (erakusgarri txiki bat):


Nai nuen Anek egia erran dezan.

 

 

Nahi nizün Anek erran dezan egia.

 

Nai nuen Anek egia erran dezan.

 

Anek egia erran zezan nai nuen.

 

Nai nuen Anek egia erraitea.

Anek egia erran tzezan nai nuen.

 

Nai nuen Anek egia esan tzezan.

Nahi nizün Anek erran dezan egia.

 

Nai nuen Anek egia erran dezan.

Nahi nizun Anek egia lezan.

Nahi nizün Anek egia erran lezan.

 

Nai nuen Anek egia erraitea.

 

Nai nuen Anek egia (…) erran dezan.

Nahi nizün Anek egia erranik.


 

Berriz ere ikusten da askok ez dutela denbora komunztadurarik egiten (frantsesaren eraginez, seguru ere), baina ezin ukatu subjuntiboa oso erabilia dela talde honetako hiztunen ezpainetan, elizitabide berezi honen bitartez lortutako erantzunetan behintzat. Beharbada hizkuntzaren erabilera zaindua egon liteke, berriz ere, honen oinarrian. Forma prestigiotsuak dira hauek, eta halakoek denboran irauteko joera izaten dute. Ikus dezagun, ba, denborak zer ekartzen duen!

Utzi erantzuna

Zure e-posta helbidea ez da argitaratuko. Beharrezko eremuak * markatuta daude