Mikel Taberna Irazoki
Ez ziren noski 1813an hasi euskararen inguruko kezkak eta saltsak, baina gaurko lerro hauek idazteko aitzakia ematen dit urte horrek, eta aprobetxatuko dut. Izanez ere, Iberiar Penintsulako Gerra (1808-1814) zela medio, Bidasoaldean ere ibili ziren denbora hartan alde bateko eta bertzeko tropak. Berriki ikasi dugu bertako bizilagunen artean utzi zuten arrastoen berri: bortxakeria, gosea, gaitzak eta heriotza. Lan ederra egin du lagun talde batek aurten Beran, urte haietan eskualdeko herritarrek jasan behar izan zutena ikertzen eta hitzaldien bidez jendeari ezagutarazten.
Bertzeak bertze, 1813ko irailaren 1ean bataila gogor bat izan zen Bidasoaren bi aldeak lotzen dituen San Migel zubian, Alkaiaga (Lesaka) eta Bera artean. Alde batetik, Irungo San Martzialen garaituak izan ondotik gibelera heldu ziren frantses soldaduak zeuden (10.000 gizon, Vandermaesen jenerala buru), aitzineko egunean Donostiako setioa haustera bidali zituztenak; bertzetik, zubiko pasaleku hori zaintzen ari zen ingeles armadako eliteko tirari taldea (Cadoux kapitaina eta 80 fusilari). Berriemaileek diote 200dik gora frantses eta 20 bat ingeles hil zirela gudu hartan, tartean bi destakamentuak zuzentzen zituzten militarrak.
Ekintza hartan erakutsi bide zuen adoreagatik, Cadoux kapitaina fuerte goraipatu zuten. Hori zela eta, haren ondorengo batzuek 1921ean hilarri bat paratu zuten zubian bertan, kapitainaren eta batailaren oroigarri.
Horraino ailegatu nahi nuen. Hona hemen horren argazkia.
Begira zer dioten hilarriko ingelesezko testuak (ustez jatorrizkoa) eta haren gaztelaniazko itzulpen egokituak:
|
To the glory of God and in memory of Captain Daniel Cadoux and his gallant riflemen of the 2nd Battalion 95th (Rifle brigade) who on 1st September 1813 fell gloriously defending this bridge against the furious attack of a French division. His fame can never die.
|
A la gloria de Dios y a la memoria del capitán Daniel Cadoux y de sus valerosos cazadores del regimiento inglés 95 (Rifle Brigade) que murieron defendiendo este puente el 1 de septiembre de 1813 peleando por la independencia de España en unión de sus heróicos compañeros españoles |
Makina bat aldiz gurutzatu dut oinez zubi hori, eta, ingelesez tutik ere ez nekien garaian (orain ere, ez pentsa), beti harritzen nintzen “cazadores” hori irakurrita. Neure baitan, erdarazko hitz horren adiera guztiak jakin gabe: zer arraio ari ote ziren hor “ehiztari” haiek? Gainerako hitzak normalagoak iruditzen zitzaizkidan, egokiagoak. Gerora ikasi nuen “against the furious attack of a French division” eta “peleando por la independencia de España en unión de sus heróicos compañeros españoles” ere ez zirela gauza berbera.
Blog honetan berean lehenago ere solastatu da jendea itzulpenaren eta ideologiaren arteko loturaz edo testuak itzultzeko joera desberdinez: zorrotz edo libre samar, irakurlea kontuan hartuz testua egokitu-aldatzea, etab. Iruditzen zait kasu honek balio duela gogoeta haiek berriz ere hizpidera ekartzeko.
Arras exemplu on eta diaphanoa.