Asier Larrinaga Larrazabal
Egungo kultura hiritar globala ingelesez sortzen da, eta ingelesa du —ia— hizkuntza bakarra. Ondorioz, ingelesezko hitzak oldeka sartzen dira hizkuntza modernoetara, baita euskarara ere. Euskarak ez die muzin egiten maileguei, baina ingelesetikoak ez dira beti samurrak: grafia arrotza izan dezakete (backstage), edo ahoskera korapilatsua (crowdfunding), eta belarriz identifikatzen zail bihur daitezke deklinatutakoan (jet laga).
Normalean, mailegu gordinaren lehen inpaktuaren ostean, eboluzioa hiru bide hauetako batetik joaten da:
a) mailegua irentsi egiten da (meeting > «mitin», «mitinlari», football > «futbol», «futbol-zelai»)
b) ordain bat ematen zaio (feedback > «atzeraelikadura», play-off > «kanporaketa»)
c) maileguak ordezkatu duen hitza berrezarri egiten da (checkpoint > «kontrol», crowdfunding > «diru-bilketa»).
Hain zuzen, lehengo batean Eneko Bidegainek crowdfunding eta fracking hitzei buruz idatzi zuenaren ildotik dator hemendik aurrera esan nahi dudana.
Uste dut ingelesetiko maileguen kontu honetan lotsagabekiago jardun beharko genukeela, eta errazago egin beharko genukeela mailegua erabat irensteko zein ordezteko urratsa. Ordeztea erabakiz gero, ordaina sortzeko ere, lotsagabekiago.
Izan ere, ingelesa bera ausarki aritzen da lexiko-sorkuntzan, bide heterodoxo samarretan barrena.
- Siglen lexikalizazioa: laser (light amplification by stimulated emission of radiation).
- Laburduren lexikalizazioa: condo (condominium), mayo (mayonnaise).
- Amalgama: modem (modulator-demodulator), codec (coder-decoder), brunch (breakfast + lunch).
- Kapritxozko eratorpena: humongous («huge»-etik abiatuta), zillion («million»-en irudira).
- Izen berezietan, berdin: AC (Atlantic City), LA (Los Angeles), Philly (Philadelphia), Tribeca (Triangle below Canal Street —New Yorkeko auzoa—).
Iruditzen zait euskaraz ere zilegi direla bide horiek, eta saiakuntza txiki bat egin nahi izan dut azkenaldian mailegu deseroso edo eredu inbidiagarri iruditu zaizkidan ingelesezko hainbat hitzi euskarazko ordaina emateko.
- jet lag: jet-jauzi (hegazkin-bidaia luze batek gorputzaren erritmoetan eragindako alterazioa)
Txinatik itzuli naizenetik, eta badira hiru egun, ez dut jet-jauzia gainditu. - mall: merkagune («merkataritza-gune» erabilera formaletarako utziko nuke)
Merkagunera noa, praka batzuk erostera. - smartphone: azkarfono (erabilera formalean «telefono adimendun» esango nuke)
Azkarfono bat zozkatuko dute erantzuna asmatzen dutenen artean. - sext / sexting (sex + text): sexuketa (eduki sexual esplizitua duten mezuak eta irudiak trukatzea baliabide elektronikoen bitartez).
Nerabeen % 62k sexuketarako erabiltzen dituzte sare sozialak.
Anthony Weinerrek New Yorkeko alkategai izateko aukera guztiak galdu ditu sexuketa-eskandalu batengatik.