Itzulpengintza eta merkataritza gurutzatzen diren lekua…

Oskar Arana Ibabe

[youtube http://www.youtube.com/watch?v=okhP3upoUTU]

Egoera benetakoa da. Denok ezagutzen dugu: herri euskaldun batean gaude (euskaldunen ehunekoa handia da). Familia euskalduna da. Atarteko postontzian publizitatea aurkitu du semeak, jaso du, eta etxera sartu da. Kasualitatea, hozkailu berria erosi beharraz jardun ziren aurreko batean ama-semeak, eta etxetresna elektrikoen gainekoa da eskupapera, herriko saltoki batekoa, etxetresnak bakarrik saltzen dituen saltoki batekoa. Izenburua bakarrik du euskaraz: extra astea. Gainerako guztia, gaztelania hutsean dator.

Combi Bosch KGn 39vw23. Ez dut asmorik inor seinalatzeko –seinalatu erruduna, zioen sindikatu baten afixak kalean aste honetan. Ez dut gustuko. Eta, gainera, gure kontu honetan, nire ustean, ez dago errudunik–, gogoeta egiteko bakarrik dakart kontua. Ez dakit oso zuzen zertaz, baina gogoeta egitea, idaztea, kontua aipatzea, etsipena eztitzea. Europan gaude, etxetresnen marka hori europarra da, zenbat eta zenbat egoera eta estatus ezberdin ote dituzte Europan hizkuntza txikiek, gutxituek, eremu urrikoek edo dena delakoek (ahaztu zait jada zein den termino egokia gurea bezalako hizkuntzak izendatzeko). Egoera horietan guztietan, egongo dira hizkuntza gutxitu garatuagoak eta ez hain garatuak, lege-babes sendokoak eta ez hain sendokoak, eta –hauxe da konturik kritikoena, nire ustean– herritarren aldetik atxikimendu handiagoa edo txikiagoa dutenak. Gurean, lege-babesa ez da inor publizitatea euskaraz egitera behartzeko adinakoa. Baina tristea da, gero, inor behartu beharra herri euskaldun batean publizitatea euskaraz egitera, edo, egin ezean, zigortu beharra. Publizitatea euskaraz egitea kostua izango da, nonbait, ez du irabazi handiagorik ekartzen, inondik ere, eta, gainera, publizitate hori euskaraz ondo egiteko beste euskara jakitea zaila da, antza. Eta oraindik ez diogu aurkitu ingeniaritza soziolinguistikoko konponbiderik egoera horri. Elkarrizketa euskaraz gauzatu zen, baina narras, ezin hozkailuen ezaugarriez euskaraz jardun. Hori tragedia! Pentsatuko du euskaldun askok. Tragedia da. Horregatik da, nire ustean, herritarren atxikimendua faktore kritikoa.

Tecnología No Frost. Badago merkataritza saltoki handien enpresa bat lan eredugarria egin duena produktuen ezaugarriak euskaratzeko orduan, etiketetan eta publizitatean euskara erabiltzeko orduan. Denok ezagutzen dugu. Konparazioak gorrotagarriak diren arren, bizipen psikolinguistikoa arras ezberdina da enpresa horren saltokietan. Normal jardun ahal izatea produktuen osagaiez, ezaugarriez, euskaraz, geure eguneroko hitzen errepertoriora ekartzea geure eguneroko bizitzan hain egunorokoak diren jaki, janzki, etxetresna, garbigarri eta abarrak izendatzeko hitzak, bizarra egiteko aparra, esaterako, Landuchioren garaiko berri-emaile eta euskaldunentzat eta gaurko beste askorentzat (neu tartean) osterantzean afeitetako espumie izango zena. Ez da nire asmoa hemen inor saritzeko seinalatzea. Txalotzekoa da enpresa horren konpromisoa, baina konpromisoa, atxikimendua, kritikoa izan arren, ez da nahikoa.

Iluminación interior LED. Ez omen da tragedia. Egin kontu, bost mila zazpiehun kultura ezberdin desagertu dira historian zehar…

[youtube http://www.youtube.com/watch?v=hPgHmPlp5dQ]

Ama horren amak –seme horren amamak– nekez egiten zuen gaztelaniaz; idazten eta irakurtzen jakin, gutxi eta erdaraz. Amama horren alabak, irakurtzen eta idazten, erdaraz, ondo samar; euskaraz, irakurtzen apur bat, Berriak eta tokiko euskarazko hedabideei esker; idazten, ez. Semeak aukera izan du unibertsitatera arteko ikasketa guztiak euskaraz egiteko, eta, han, ikasturte bakoitzeko ikasgai bat, gutxienez, euskaraz egiteko. Gaur hobera egin omen du egoerak. Ba omen dago unibertsitateko ikasturte guztiak eta ikasgai guztiak euskaraz egitea. Hiru belaunaldiotan, asko irabazi dugu, baina galdu ere bai, ez dakit oso ondo zer. Elebakartasunezko egoera desagertzea ezin da gaur egun galeratzat jo, anatema da, ez da argudiobide politiko egokia, ez du balio ezta espekulazio intelektualerako ere. Baina, aipatu, aipatu beharra dut, hiru belaunalditan zerbait galdu delako sentimendua nonbaitetik zehazten eta marrazten hasi behar badut. Norberaren baitako hizkuntza-ahalmenarekin, gaitasunarekin, sormenarekin, senarekin du zerikusia, norberaren baitako itzultzaile bihurtu behar ez izate horrekin, norberaren baitan ere erdara ez nagusitzeko ahalegin batzuetan nekagarri horrekin, herri euskaldunean publizitatea erdara hutsean jasorik areagotu egiten den neke horrekin. Nekagarri bihurtzen da euskaldun izatea are euskaldunentzat ere, era horretako jokabideekin. Irabazi beharra dugu publizitatearen eremua ere, itzulpen bidez edo itzulpen gabe, baina irabazi beharra dugu. Eta, unibertsitate-ikasketa gehienak euskaraz egiteko aukera izanik ere, gazteagoen euskararen alderako jarrera, asko eta asko oharturik zeuden gisan, kezkagarria da. Kezkagarria da bi belaunaldirentzat hain baitezpadako izan den kontua ez izatea axolazko belaun berriagoentzat. Non egin dugu huts, galdetu zuen oraintsu lankide batek. Ez dakit.

Alarma acústica de puerta abierta. Ez da ezer salatzeko artikulua. Hizkuntza-komunitatea komunitate diakronikoa da, hala bizi dut nik, orainak eta iraganak bat egiten duen lekua ere bada, mendeak eta segundoak bat egiten duten lekua ez ezik. Salatu zuen Eric Bertrand gazteak Katalunian produktuak katalanez etiketatzen ez zituen enpresa bat, eta a zer atarramendua hamalau urteko mutikoak (gomendatzen dizuet ikus dezazuen Joel Joan katalanaren Fenix 11.23 filma). Nire iruditerian, hizkuntza txikiagoen normalizazioaren aldeko urrats guztiak, direla corpusean, estatusean nahiz erabileran, beste edozein aitzinamenduren moduko urratsak izan beharko lirateke, ingurumenaren aldeko jarreran edo ekonomia iraunkorrago eta sozialagoaren aldeko jarreran edo era guztietako ongizate eta zoriontasunen aldeko jarreretan egiten diren urratsak bezalakoak. Inondik ere ez gazte katalan hark bizitako kinka eta atakak biziaraztekoa bezalakoa, inondik ere ez normalizazioaren aldeko aldarrikapen horiek komunitate eta diskurtso politikoetan eragiten dituzten asaldurak eragiteko modukoa.

Congelación super. …