Angel Erro
Bi egun barru sekretua jakinaraziko da[1]. Maiatzaren 14an, argitaratuko da Inferno, Dan Brownen azken eleberria, hainbat hizkuntzatan aldi berean. Haien artean, euskara[2]. Baina, ez gutxitan gertatu ohi denez, bertan narratutakoa baino interesgarriagoa da haren itzulpenaren abentura. Egunotan prentsan agertu da, eta hortaz azkenik jendaurrean esan dezaket nik ere, Inferno-ren itzultzaileoi zer baldintza estuak ezarri dizkiguten.
Once traductores llegados de Francia, España, Alemania, Brasil e Italia trabajaron desde el 18 de febrero hasta el 5 de abril (daba igual si acababan antes, hasta ese día no podían abandonar el encierro) en un subterráneo del edificio Mondadori en las afueras de Milán, según recoge ahora la prensa italiana, controlados en todo momento para que no se filtrasen detalles sobre el contenido del libro.
Antes de entrar, sus teléfonos móviles eran confiscados y, por supuesto, no había internet. Los traductores trabajaron todos los días de la semana y eran acompañados desde el hotel hasta el lugar de trabajo (y vuelta). Sus movimientos eran registrados, como cuenta el traductor brasileño a TV Sorrisi y Canzoni, desde salir a fumar hasta la pausa del café. Y, como en toda misión secreta, no podían decir qué hacían allí: contaban con una coartada que justificaba su estancia en Milán.
Niri gogorrena egin zitzaidana Interneterako sarrera mugatua izatea izan zen. Ordenagailu bakar batean baino ez zegoen Internet, baina zaindarien begiradapean erabili beharrekoa. Ez ohi dugu jakin zeinen gutxi dakigun ba omen dakizkigun gauzetan. Behin eta berriro zetozkidan zalantzak pilatu eta azkar kontsultatu behar nituen. Beste itzultzaileek, ni baino trebetasun edo konfiantza handiagokoek, aldiz, apenas kontsultatu behar zuten.
Bi aldiz egon naiz lehenago hizkuntza ezberdinetako itzultzaileentzako itzulpen tailer batean. Itzulpena banakako lana delako irudipena berresteko baino ez zaizkit balio. Egilearekin zalantza argitu ahal izatea, berriz, beti da lagungarria. Baina itzulpen lantegi itxurako itxialdi honetan ez zegoen aukera hori.
Holakoetan beti bezala parte hartzaileen ekarpen nagusia maila pertsonalean gelditzen da. Zaintzaile armatuek gure arteko harremanak, nik ez dakit nola argitaletxearen interesei kalte egin ziezaieketenak, oztopatzeko agindua bazutenez, xarma nerabeaz zipriztintzen ziren gauean, leihoetatik logela batetik bestera paseaz, elkarrekin, gehienetan binaka, egiten genituen topaketa, esan dezagun, linguistikoak. Nobelaren hutsaltasuna, orduan bai, itzultzaile batek baino ezin duen gertukotasunarekin, eta horrek bide eman dezakeen maltzurkeriarekin, iruzkindu ahal genuen lasaikiro, trufa egin, itzulpenezko lapsus barregarriren bat adostu, amaiera alternatiboak eta gure ustez puskaz hobeak burutzeko planak irudikatu.
Eta batez ere argitaletxeak gu, hamaika itzultzaile, eguzkiz eguzki, bunker batean lanean edukitzearen burutazioa, ustezko pirateriari beldurrik gabe, marketing kanpaina deigarri baten parte zela sumatzen genuen. Susmoa berretsi besterik ez dut egin, behin etxera itzulita, Mondadori argitaletxeak plazaratu duen bideoa ikusi dudanean:
[youtube http://www.youtube.com/watch?v=T1jBpAHumdI]
Eta batez ere, goizean, frantsesezko itzultzailearen heriotzaren berri izan dudanean. Gehiegizkoa da, inondik inora. Alemanezko itzultzaileak ez dit telefonoa hartzen. Zer egin erabaki bitartean, lerro hauek idatzi ditut, badaezpada.
[1] Ustezko sekretua. Irakurle erdi ikasi bati Dan Brownen eleberriek ez diote jakinarazten lehenagotik ez zekien ezer, batez ere Historiako liburuetako oin-oharrak irakurtzen baldin badaki. Hainbestetan famaturiko haren Da Vinci Code liburuko teoria harrigarriak puntuz puntu aurkitu daitezke Umberto Ecok hamabost urte lehenago idatzitako Il pendolo di Foucaulten, satira moduan aurkitu ere.
[2] Best-sellerrak euskararen salbazioa (eta bere literaturaren lurperatzea) dakarrelako iritzia barruraino sartu zaigu: geure buruaz best-seller egiten ari gara, eta Infernoko hau bere azken mugarria baino ez da. Orain gutxi, antzeko kasuak ikusi ditugu, Dolores Redondoren El guardián invisible eleberri argitaratu aurretik ere arrakastatsua, esaterako.