Angel Erro
Jorge Luis Borgesek irrati frantses batean, frantsesez, 1965ko martxoan emandako elkarrizketa batean hala esaten du. Ez da halakorik esaten duen lehendabiziko aldia, baina bai nik berari zuzenean entzuten diodan lehen aldia. Testua Borgesen ama hizkuntzara itzultzea opatu diot neure buruari, berak itzulpengintzari buruz bertan esandakoa sinetsi nahian baina egiatan gezurtatuz. Lan hori gorde dut eta hona, berriz, bigarren ahalegin bat ekarriko dut, hitzok (Borgesek elkarrizketa honetan, 6:56 minututik aurrera esaten dituenak) euskarara ekarriz:
Aurten, abenduan, Buenos Airesen, nire olerkien bilduma osoa argitaratuko da. Hau da, bertan bilduko dira 1923tik hona, 1964raino, argitaratu ditudan olerki guztiak, hiru liburutako edukia: Fervor de Buenos Aires, Luna de enfrente, Cuaderno de San Martín eta El hacedor izeneko liburuko zati poetiko osoa («El hacedor»-ek zera esan nahi du, ez dakit frantsesez zehazki nola eman, «le faisseur», egilea, baina zentzu greziarrean, poetarenean, «egiten duena», akaso Maker ingelesezko hitzaren zentzuan, poetarako balio duena), eta hogeita hamar bat edo berrogeita bat pieza argitaragabe, egunkarietan edo aldizkarietan agertuak. Liburu hau frantsesera Néstor Ibarra adiskideak itzuliko du. Ibarrak aspaldidanik ezagutzen nau. Enkarguaren esanahi argia dauka. Argentinar moduan, espainieraz ederki daki. Gainera, espainolezko oso itzulpen ederra egin du, guztietan ederrena, Valéryren Le cimetière marin-ena [i], aspaldian argitaratu zuena Buenos Airesen, eta nik aitzinsolasa egin niona. Nire usadio literario guztiak ezagutzen ditu, are esango nuke nire mania edo tik literario guztiak ezagutzen dituela, eta ziur nago itzulpen ez bakarrik oso zuzena, baizik eta, seguru asko, testua baino askoz hobea egingo duela. Ibarra oso kasu bitxia da, literatur talentu handikoa da, baina nik ez dakit zer apaltasun edo zer ironia motak ez dion idazten uzten, edo, hobeki esan, ez dio idatzitakoa argitaratzen uzten. Itzuli nahiago du. Akaso uste du itzultzailearen lana idazlearena baino sotilagoa dela, zibilizatuagoa; izan ere, itzultzailea, bistan da, idazlea baino gerokoagoa da; etapa aurreratuagoa da, baina, dena den, nago lana bikain egingo duela. Eta uste dut nire frantses argitaletxean, Gallimardenean, agertuko dela, eta heldu den urtean argitaratuko dela.
[i] Itsas hilerriaren gaztelaniazko itzulpen erreferentziazkotzat Jorge Guillenen bertsioa izan badut ere, aukera bat eman nahi diot hemen Borgesek itzulpen guztietan ederrena dela ebazten duen Néstor Ibarrarenari, errimaduna bada ere: http://www.lamaquinadeltiempo.com/valery/cement05.htm