Irantzu Epelde Zendoia
Euskara lantzean galdegaiari arreta handia eskaini izan diogula dio Pello Esnalek 2009ko lan batean; mintzagai hanpatua, berriz, baztertuta-bezala daukagula joan den aspaldian (2009: 125) [1]. Pako Aristiren poema batetik [2] hartutako adibidea dakar monografikoan, delako mintzagai hanpatuak ondotik koma nola eskatzen duen erakusteko:
Taberna bat ireki zuen, kanpoan bere izen eta guzti:
“Beckett”.
Samuel,
urte hartan bertan
jaioko zuen semearentzat
utzi zuen.
Mintzagai hanpatuarekin lotutako gaiak Euskaltzaindiko Gramatika batzordeak tratatu izan ditu, eta gehiago jakin nahi duenak EGLUn aurkituko ditu xehetasunak (Euskaltzaindia 1987: 28-29) [3]. Gaurko sarrera honetara ekarri nahi nuen gogoeta Samuel-en inguruan itzulika sortu zen hain zuzen, baina puntuazioaz besteko alderdi batetik: egungo testuetan nola azalduko ote litzateke mintzagai hanpatu hori? Koma hutsa eskuinean duela? Pausaldi prosodikoari eta doinuari lotuta dago kontua erabat, eta badut uste idatzian motz-edo gelditzen ari zaigula mintzagai hanpatuari lagun egiten dion koma txikia. Ziur asko, honela agertuko litzateke orain: Samueli dagokionez, … Bestelako indar bat emango balio bezala hor, delako -i egon-ek.
Gainera, bestalde, badut irudipena zernahitarako hitz edo egitura bihurtua dugula -i dagokionez, edo itzulpen batzuetan behintzat ez da zaila perpaus astun antzekoekin topo egitea, jatorrizko testuekin leial jokatu beharraren beharraz. Ondorengo bi adibide hauetako lehenbizikoan, gaztelaniazko en relación a itzultzeko erabili da; bigarrenean, para preposizioaren ordainetan:
1. Arabako Foru Aldundiak berdintasunaren inguruko txosten bat egin zuen 2009an, eta sarean dago eskura, Aldundiaren webgunean. Hauxe du izenburua, gaztelaniaz eta euskaraz:
Informe-diagnóstico de la realidad alavesa en relación a la igualdad
Berdintasunari dagokionez Arabako errealitatearen txosten-diagnostikoa
2. Baten batek ez badu aditu zein diren Osasun Sailak Osakidetzako langileei tabakismoaren kontra proposatutako Hamalau Aginduak, ikus dezala Osakidetzaren ataritik hartutako idatzi hau. Izenburu hauekin topo egingo du delako gomendio sortan, oraingoan ere gaztelaniaz eta euskaraz:
Código para el control de tabaco de las Organizaciones Profesionales Sanitarias
Tabakoaren kontrolari dagokionez osasun arloko erakunde profesionalen praktika-kodea
Ohartzen naiz hizkera mota bati dagokion esapidea dela hau, ezin erabilgarriagoa eta berriz ere hizkuntzaren goi maila eratzeko ahaleginean dabilen profesionalari erabat erakargarri egiten zaiona, baina neure buruari galdetzen diot ezinbestean eta beti behar ote dugun, eta mintzagai hanpatu soilak ez ote duen, tarteka bada ere, toki pixka bat gehixeago merezi.