Eleberri bat euskaraz sortua ala itzulia den jakiteko hirugarren aztarna

Angel Erro

Aurrekoan, euskaraz sortutako eleberri baten edo euskarara itzulitako baten aurrean gauden jakiteko bi aztarnaz aritu nintzen. Beste bat gehituko diot gaur: xenonomaklisefobia, hau da, atzerriko izenak deklinatzeko beldurra. Aztarna hau ez da guztiz fidagarria, xenonomaklisefobia hain indartsua izaten baita euskal hiztunaren baitan, non itzultzaileak ere kutsa baititzake. Hala ere, bereziki euskal idazleei (eta kazetariei) erasaten die, hauek izen arrotzak deklinatzea askeago saihets baitezakete, izen arrotzari epiteto bat gehituz. Ikus dezagun adibide bat, astelehen honetakoa:

Itzulpenei dagokienez, Sylvia Plath idazle amerikarraren Ariel izenburuko liburu poema (sic) Nafarroan euskaratuko da, Iñigo Astiz poeta nafarraren eskutik.

                                                          Diario de Navarra, 2013-01-07.

“Sylvia Plath idazle amerikarra”, “Ariel izenburuko poema liburua” eta “Iñigo Astiz poeta nafarra”. Gehiegizko informazio hori noraino den alferrikakoa eztabaidagarria izan daiteke. Irakurleari galdetuko nioke hori bezalako esaldirik posiblea zaion burura datorkion erdararen batean.

“The New York Times egunkarian” irakurritako pasartez, “Faluja hirian” gertatutako atentatuez eta “Schopenhauer filosofoak” erakatsitako lezioez inguraturik bizitzeak batzuetan zalantza eragiten dit euskaldun jendearen artean inork ez ote dakien The New York Times egunkari bat dela; Faluja, hiri bat, eta Schopenhauer, filosofoa. Informazio gehigarri eta alferrikako hori ez ohi da itzuli. Hortaz, testu bat jatorriz euskaraz edo erdaraz idatzi den jakiteko erabilgarria izan daiteke.

Hala ere, Diario de Navarra egunkariko testuan agertzen den beste kontu bat itzulpen askotan ikus daiteke. “X izenburuko” edo, maizago, “X izeneko” egitura barra-barra erabiltzen da, bai jatorrizko, bai itzulitako testuetan. Batzuetan erabilera bidezko bat dauka (“llamado/a”, “called” edo “nomé(e)” ordezkatzen duenean), eta gehienetan erabilera xenonomaklisefobiko bat (adibidez: “Center for Basque Studies izeneko ikergunean”. Bigarren kasu honetan lagungarri izan dakiguke testu baten jatorrizko hizkuntza bereizteko zeregin honetan.