Iñaki Iñurrieta Labaien
Las más vehementes aspiraciones de los súbditos de un país no debidamente regido por instancias gubernamentales están condicionadas por una multitud de factores que las hacen más o menos realizables en cada ocasión.
Agustín García Calvo hil berriak dioenez (Karlos del Olmok herenegun ItzuL zerrendan In memoriam estekatutako artikulu aspaldiko, Senezen agertu batean), errazagoa omen da esaldi hori —maila kontzientetik gertukoa, Kulturan ondo bildutakoa— itzultzea, “Pues, anda que el otro” esaldia baino —hots, subkontzientean barneratuago, Kulturatik urrunduago dagoen esaldi bat baino—.
Zuri, berriz, esaldia irakurri orduko, iruditzen zaizu hor ere aurkituko dituzula, besteak beste, hizkuntza pospositibo, atzerakargatu honek egunero aurrez aurre jartzen dizkizun sintaxi-arazoak. Proba dezagun, ia aldi bereko interpretari batek bezala, bat-batean, hiztegietara-eta jo gabe. Hor ekin diozu:
Herrialde bateko sujeten nahikaririk suharrenak…
Geldi hor: erdaraz ondoren datorrena aurrean jartzea litzateke normalena, izenlagun gisa. Has gaitezen berriro:
Gobernu-instantziek behar bezala gobernatu gabeko herrialde bateko herritarren nahikaririk suharrenak…
Alto berriro. Atzerakarga handiegia… Ea izenlagun luze hori eskuineratuta…:
Herrialde gobernu-instantziek behar bezala gobernatu gabe bateko herritarren nahikaririk suharrenak…
Irakurgarriagoa ote horrela? Irakurle molde horretara trebatu batentzat, akaso, bai… Zalantzak sortzen dizkizu “Herrialde gobernu-instantziek” horrek. Izenondoa jartzerik balego herrialderen ondoren… moderno, europar, burujabe… testuinguruan egoki letorkeen izenondoren bat. Honela, adibidez:
Herrialde moderno, gobernu-instantziek behar bezala gobernatu gabe bateko herritarren…
Argiagoa, baina hori tranpa egitea da, jatorrizkoan ez da halako izenondorik…
Dena den, erdia besterik ez duzu egin. Beste erdia falta zaizu. Ea, pausoz pauso…
baldintzatuta daude…
hainbat eta hainbat faktorek baldintzatuta daude… baldintzatzen dituzte.
abagune bakoitzean egingarriago egiten dituzten hainbat faktorek baldintzatzen dituzte.
Arindu dezagun erlatibo hori:
hainbat faktorek baldintzatzen dituzte, abagune bakoitzean egingarriago egiten dituzten faktoreek.
Tira, badirudi egina dagoela. Jar dezagun dena batera, ea nola irakurtzen den:
Herrialde (europar/moderno/burujabe,) gobernu-instantziek behar bezala gobernatu gabe bateko herritarren nahikaririk suharrenak hainbat faktorek baldintzatzen dituzte, abagune bakoitzean egingarriago egiten dituzten faktoreek.
Osorik irakurrita, bistan da subjektua eta aditz nagusia aurreratzea komeni dela:
Hainbat faktorek baldintzatzen dituzte herrialde (europar/moderno/burujabe,) gobernu-instantziek behar bezala gobernatu gabe bateko herritarren nahikaririk suharrenak; abagune bakoitzean egingarriago egiten dituzten faktoreek.
Irakurgarria al da aukera horietakoren bat? Jatorrizkoa bezain irakurgarria/irakurgaitza? Nola itzuliko luke esaldia aldi bereko interpretari batek? Ziur asko, automatizaturik ditu prozesu horren pausoak; animatuko balitz deskribatzera…